بزرگنمايي:

نسیم گیلان - تبیان / وقتی نوجوانان با لباس‌های عجیب‌وغریب ظاهر می‌شوند، والدین با تعجب می‌پرسند: «این دیگه چیه پوشیدی!؟» اما پشت این انتخاب‌های غیرمنتظره، فقط یک سلیقه ساده نیست؛ بلکه تلاشی برای دیده شدن، هویت‌یابی و گاهی هم اعلام استقلال است.
نوجوانی، دورانی پرشور و سرشار از تحولات جسمی، روانی و اجتماعی است. در این مرحله از زندگی، نوجوانان به دنبال یافتن هویت مستقل خود هستند و این جستجو در جنبه‌های مختلف زندگی‌شان، از جمله سبک لباس، نمایان می‌شود. انتخاب سبک لباس متفاوت توسط نوجوانان، پدیده‌ای رایج است که در بسیاری از موارد با چالش‌های فرهنگی در خانواده‌ها، به‌ویژه در جامعه سنتی ایران، همراه می‌شود.
دلایل انتخاب سبک لباس متفاوت توسط نوجوانان
نوجوانان در دوران بلوغ، در تلاش برای ابراز هویت و استقلال خود هستند. سبک لباس، یکی از ابزارهای اصلی برای بیان این هویت است. آن‌ها با انتخاب لباس‌هایی که با سلیقه و علایق شخصی‌شان همخوانی دارد، می‌کوشند خود را از نسل‌های پیشین متمایز کنند و هویت مستقل خود را به نمایش بگذارند.
یکی دیگر از عوامل کلیدی در این انتخاب، تأثیر همسالان و گروه‌های اجتماعی است. نوجوانان به دنبال پذیرش و تأیید از سوی همسالان خود هستند و سبک لباس می‌تواند به‌عنوان عاملی تعیین‌کننده در این پذیرش عمل کند. در بسیاری از موارد، آن‌ها برای همرنگ شدن با جمع و اجتناب از طرد شدن، به سبک‌های لباس رایج در میان دوستان خود روی می‌آورند.
همچنین یکی دیگر از عوامل مدگرایی، همانند سازی با شخصیت‌هایی است که جوان آنان را الگوی خود قرار داده است مانند هنرپیشه‌های سینما، خوانندگان، قهرمانان و ورزش کاران و از طرفی رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی نیز نقشی اساسی در شکل‌گیری سلیقه نوجوانان دارند. الگوهای ارائه‌شده در فضای مجازی و رسانه‌ها، به‌ویژه سبک‌های مدرن و غربی، نوجوانان را به سمت انتخاب‌هایی سوق می‌دهد که گاه با ارزش‌های سنتی خانواده همخوانی ندارد. این تأثیرات، سلیقه آن‌ها را تحت تأثیر قرار داده و به گرایش به مدهای جدید تشویق می‌کند.
به عنوان والد انتظارمان را از نوع پوشش نوجوان متناسب با عرف، خانواده و جامعه مطرح کنیم ولی اجازه دهیم خودش تصمیم بگیرد.
چالش‌های فرهنگی در خانواده‌های ایرانی
در فرهنگ خانواده‌های ایرانی، احترام به سنت‌ها و ارزش‌های خانوادگی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این موضوع در انتخاب لباس نیز صدق می‌کند. در بسیاری از خانواده‌ها، انتظار می‌رود که نوجوانان لباس‌هایی متناسب با فرهنگ و شرایط خانواده و جامعه بپوشند. با این حال، نوجوانان امروزی، تحت تأثیر عوامل ذکرشده، به سبک‌های لباس مدرن و غربی گرایش پیدا می‌کنند که با این انتظارات سازگار نیست.
این ناهمخوانی میان سلیقه نوجوانان و انتظارات خانواده، چالش‌های فرهنگی و تنش‌هایی را در روابط خانوادگی به وجود می‌آورد. والدین ممکن است انتخاب لباس نوجوانان را نشانه‌ای از بی‌احترامی به ارزش‌های خانوادگی یا حتی انحراف از مسیر درست بدانند. در مقابل، نوجوانان احساس می‌کنند که والدین‌شان آن‌ها را درک نمی‌کنند و به استقلال و سلیقه شخصی‌شان احترام نمی‌گذارند. این کشمکش می‌تواند به سوءتفاهمات و اختلافات عمیق‌تر منجر شود.
صدای نوجوانان و والدین
مصاحبه با نوجوانان نشان می‌دهد که آن‌ها انتخاب لباس را راهی برای ابراز خود و احساساتشان می‌دانند. یکی از نوجوانان می‌گوید: «لباسم نشون می‌ده که کی‌ام و چی دوست دارم. نمی‌خوام فقط چیزی که بقیه میگن رو بپوشم.» و یا نوجوان دیگری می‌گوید: «من هر لباسی را که در آن احساس راحتی و به روز بودن را بدهد، استفاده می‌کنم و میشه گفت جز افراد خاص هستم. زمانیکه قدم می زنم، اکثر اطرافیان به من نگاه می کنند و این نگاه به من می گوید که با آنها متفاوت هستم.» در مقابل، والدین نگرانی‌هایی را مطرح می‌کنند. مادری می‌گوید: «ما می‌خواهیم فرزندان‌مان به فرهنگ و ارزش‌هایی که با آن بزرگ شده‌ایم احترام بگذارند، اما گاهی انتخاب‌هایشان ما را نگران می‌کند.»
راه‌حل‌هایی برای کاهش تنش‌ها
نوجوانان در مسیر رشد، انتخاب‌ها و رفتارهایی دارند که ممکن است برای والدین قابل درک نباشد. این ناآگاهی و کنترل بیش از حد، فشار روحی زیادی به آن‌ها وارد کرده و باعث فاصله گرفتنشان از خانواده می‌شود. اگر می‌خواهیم خانه برای فرزندمان احساس امنیت و آرامش ایجاد کند، باید به او فضای کافی برای تجربه کردن بدهیم، از نظارت‌های مداوم و محدودیت‌های سختگیرانه بپرهیزیم و آزادی عمل بیشتری در اختیارش بگذاریم.
اعتماد به توانایی‌های نوجوان، فرصتی برای رشد و یادگیری اوست. به او اجازه دهید خودش را اثبات کند، اشتباه کند و از آن درس بگیرد. به‌جای تمرکز بر خطاها، نقاط قوتش را ببینید و آن‌ها را تقویت کنید؛ چرا که این رویکرد، اعتمادبه‌نفس او را افزایش می‌دهد.
در گفتگو با نوجوان، شنونده‌ای فعال باشید؛ بدون قضاوت، سرزنش یا مقایسه کردن. لحن محترمانه و دوستانه، بدون تحکم و قدرت‌نمایی، تأثیر بیشتری دارد و ارتباط را عمیق‌تر می‌کند.
و در نهایت، جمله‌هایی مثل «دیدی گفتم...!» را کنار بگذاریم. بسیاری از اشتباهات نوجوانان ناشی از کم‌تجربگی آن‌هاست، نه لجبازی یا بی‌مسئولیتی. اگر در سن و شرایط آن‌ها بودیم، شاید تصمیمات مشابهی می‌گرفتیم. پس به جای سرزنش، همراهشان باشیم و به آن‌ها فرصت اشتباه و یادگیری بدهیم.
آموزش نوجوانان درباره فرهنگ و ارزش‌های خانوادگی نیز می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا درک بهتری از دیدگاه والدین داشته باشند و این ارزش‌ها را در تصمیم‌گیری‌های خود لحاظ کنند. از سوی دیگر، انعطاف‌پذیری والدین و پذیرش برخی تغییرات در سبک لباس، می‌تواند به نوجوانان نشان دهد که به هویت و استقلال آن‌ها احترام گذاشته می‌شود.
به عنوان والد انتظارمان را از نوع پوشش نوجوان متناسب با عرف، خانواده و جامعه مطرح کنیم ولی اجازه دهیم خودش تصمیم بگیرد و اگر می‌بینید نوع پوشش انتخابی آنها قابل چشم‌پوشی نیست، از یک متخصص مشورت بگیرید.
باید جوانان را درک کنیم و به بزرگسالان و پدر و مادران یادآور شویم که خود آنها نیز روزی جوان بوده‌اند و با برخوردهای نامناسب، تنها جوانانشان را در تقابل با خود قرار می‌دهند. درک دلایل این انتخاب و ایجاد فضایی برای گفتگو و احترام متقابل میان والدین و نوجوانان، می‌تواند تنش‌ها را کاهش دهد و به تقویت روابط خانوادگی کمک کند. در نهایت، تعادل میان حفظ ارزش‌های فرهنگی و پذیرش هویت شخصی نوجوانان، کلید حل این چالش‌هاست.