نسیم گیلان - خبرآنلاین /دانشمندان ناسا ساختارهای عنکبوتی مریخ را در آزمایشگاه بازآفرینی کرده‌اند تا فرایندهای تشکیل آنها را بهتر درک کنند.
اگر به تصاویر ثبت‌شده با دوربین مدارگرد شناسایی مریخ (Mars Reconnaissance Orbiter) نگاهی بیندازیم، ساختارهای عنکبوتی عجیبی می‌بینیم. این ساختارهای چین‌خورده سال 2003 شناسایی شدند اما تاکنون چگونگی تشکیل آنها ناشناخته باقی مانده بود. حال دانشمندان ناسا توانسته‌اند با بازآفرینی این ساختارهای عنکبوتی، راز شکل‌گیری آنها را برملا کنند.
به نقل از دیجیاتو، دانشمندان ناسا الگوهای چین‌خورده مریخ را که شبیه عنکبوت‌های سیاه به نظر می‌رسند، در آزمایشگاه بازآفرینی کرده‌اند تا فرایندهای شکل‌گیری آنها را بهتر درک کنند. به گفته دانشمندان، این ساختارهای شگفت‌انگیز به عملکردهای زمین‌ساختی غیرمعمول مریخ مربوط می‌شوند.
تاکنون فرضیه‌های مختلفی درباره چگونگی شکل‌گیری این ساختارهای عجیب مطرح شده است. یکی از معروف‌ترین فرضیه‌ها بیان می‌کند که نوسانات دما و فشار می‌تواند باعث تصعید یخ دی‌اکسیدکربن در جو مریخ شود و این ساختارها را به وجود آورد. حال دانشمندان این فرضیه را در آزمایشگاه پیشرانه جت ناسا (JPL) آزمایش کرده‌اند.
براساس این فرضیه، مریخ جو نازک و رقیقی دارد که 95 درصد آن از دی‌اکسیدکربن تشکیل شده است. وقتی زمستان در مریخ فرامی‌رسد، دی‌اکسیدکربن منجمد می‌شود و لایه‌ای ضخیم روی سطح مناطق قطبی سیاره تشکیل می‌دهد. این لایه برای ماه‌ها خاموش و بدون تغییر باقی می‌ماند.

با نزدیک شدن بهار، دما به‌تدریج افزایش می‌یابد. نور خورشید از لایه نیمه‌شفاف دی‌اکسیدکربن منجمد عبور کرده و سطح زیرین آن را گرم می‌کند. این گرمایش باعث می‌شود دی‌اکسیدکربن منجمد مستقیماً از حالت جامد به گاز تبدیل شود (فرایند تصعید) و بخار حاصل از آن زیرِ لایه جامد دی‌اکسیدکربن جمع می‌شود.
این گاز به‌تدریج از طریق منافذ لایه به بیرون نشت کرده و به‌شکل آبفشان‌ها فوران می‌کند. این آبفشان‌ها مواد تیره‌تر، ازجمله ذرات شن و گردوغبار، را روی سطح یخ‌زده پخش می‌کنند و الگوهای تاریک و پیچیده‌ای ایجاد می‌کنند که از فضا به‌وضوح قابل‌مشاهده‌اند.
بعضی از این فواره‌های دی‌اکسیدکربن به‌اندازه‌ای قدرتمند هستند که می‌توانند لکه‌های تیره به بزرگی یک کیلومتر ایجاد کنند. این فواره‌ها با انرژی قابل‌توجهی فعال می‌شوند و می‌توانند با سرعتی تا حدود 160 کیلومتربرساعت فوران کنند.
شکل‌گیری
گاهی این فوران‌ها مناطق تیره‌ای زیر لایه یخ ایجاد می‌کنند که شکلی شبیه به عنکبوت دارند. دانشمندان این پدیده‌ها را «زمین‌های عنکبوتی» یا «آرانی‌فرم» (Araneiform Terrain) نامیده‌اند. این ساختارها معمولاً به‌صورت خوشه‌ای یافت می‌شوند و به سطح مریخ ظاهری چین‌خورده و منحصربه‌فرد می‌بخشند.
«لورن مک‌کئون»، ژئومورفولوژیست سیاره‌ای از آزمایشگاه JPL و محقق اصلی این پژوهش می‌گوید: «عنکبوت‌ها ویژگی‌های زمین‌شناسی عجیب و درعین‌حال زیبایی هستند که بسیار شگفت‌انگیزند.»
فرایندی که توضیح می‌دهد چگونه چرخه دی‌اکسیدکربن این ویژگی‌ها را ایجاد می‌کند، مدل کیفر (Keiffer Model) نامیده می‌شود. «هیو کیفر» که در زمان معرفی این مدل، با سازمان زمین‌شناسی ایالات متحده همکاری می‌کرد، به‌همراه همکارانش در سال 2006 مقاله‌ای در مجله نیچر منتشر کردند که این مدل را توضیح می‌داد.
کیفر و همکارانش در مقاله خود نوشتند: «پیشنهاد می‌کنیم که کلاهک یخی فصلی، لایه‌ای نفوذناپذیر و نیمه‌شفاف از یخ دی‌اکسیدکربن تشکیل می‌دهد که از پایین تصعید می‌شود و گاز پرفشاری را زیر این لایه حبس می‌کند. این گاز، یخ را به حالت شناور درمی‌آورد و در نهایت باعث ترکیدن آن می‌شود. این فرایند منجر به تشکیل منافذ پرسرعت دی‌اکسیدکربن می‌شود که ذرات شن‌مانند را به‌شکل فواره‌هایی به بیرون پرتاب می‌کنند و لکه‌ها را ایجاد کرده و کانال‌ها را فرسایش می‌دهند.»

ناسا اکنون درحال آماده‌سازی مأموریت‌های جدیدی است تا به این پرسش پاسخ دهد که چرا زمین‌های عنکبوتی فقط در برخی مناطق خاص مریخ ظاهر می‌شوند. دانشمندان همچنین می‌خواهند چگونگی شکل‌گیری و رشد این ساختارها را بهتر درک کنند. این تحقیقات می‌توانند پنجره‌ای جدید به‌سوی درک بهتر فرایندهای زمین‌شناسی و آب‌وهوایی مریخ باز کنند.