بزرگنمايي:

نسیم گیلان - مهر / کتاب «فلسفه سیاسی هابز؛ مبنا و تکوین آن» نوشته لئو اشتراوس به‌تازگی با ترجمه یاشار جیرانی توسط انتشارات ققنوس منتشر و راهی بازار نشر شده است.
نسخه اصلی این‌ترجمه سال 1952 توسط انتشارات دانشگاه شیکاگو منتشر شده اما اولین‌چاپ کتاب مربوط به سال 1936 است و از نظر زمان نوشتن، بین دو دوره لئو اشتراوس قرار دارد. این‌مولف هنگام نوشتن کتاب، از زمینه و زمانه تاریخی‌گرای خود جدا شده و متقاعد شده بود بازگشت به قدما و فهم آن‌ها به آن‌شیوه‌ای که خودشان خود را می‌فهمیدند، نه‌تنها ممکن بلکه ضروری است. به بیان ساده، این‌کتاب در افق کشف دوباره جدال قدما و مدرن‌ها نوشته شده است؛ بر مبنای این‌فرض که فلسفه سیاسی مدرن و موقعیت نیهیلیستی‌اش فقط در افق آن‌چه به نحوی آگاهانه از آن گسسته است - یعنی فلسفه سیاسی قدمایی / کلاسیک - قابل فهم است.
لئو اشتراوس نویسنده این‌کتاب نظریه‌پرداز یهودی آلمانی‌آمریکایی است که پس از مهاجرت به آمریکا در دانشگاه شیکاگو مشغول به تدریس در حوزه فلسفه سیاسی شد. در آثار مکتوب خود هم بیشتر به فلاسفه یونان باستان چون ارسطو و افلاطون پرداخت. یکی از موضوعات مورد علاقه او ارتباط فلسفه و سیاست بود که موضوع اصلی کتاب دیگرش «تعقیب و آزار هنر نوشتن» هم همین است. او در این‌کتاب که ترجمه یاشار جیرانی و شروین مقیمی از آن توسط همین‌ناشر چاپ شده، با نوشتن شرح بر اندیشه‌های ابن‌میمون، یهودا هلوی و اسپینوزا در پی این‌مساله است.
یاشار جیرانی پیش‌رو می‌گوید مقایسه عنوان «فلسفه سیاسی هابز؛ مبنا و تکوین آن» با عنوان مقاله‌ای که اشتراوس 2 دهه بعد نوشت یعنی «در باب مبنای فلسفه سیاسی هابز» نشان می‌دهد اگر او این کتاب را در افق فهم عمیق‌تر از هنر نوشتن بازنویسی می‌کرد، چه تغییراتی در محتوا و شیوه ارائه اثر اعمال می‌شد. در مجموع ادعای اصلی کتاب پیش‌رو این است که در آثار هابز، تناقضی اساسی درباره مبنای فلسفه سیاسی هابز وجود دارد؛ این‌که مبنای این‌فلسفه سیاسی علم طبیعی مدرن است یا یک نگرش اخلاقی پیشاعلمی و در عین حال مدرن.
توماس هابز فیلسوف سیاسی انگلیسی، از هشت تا چهارده‌سالگی در خانه لاتین و یونانی آموخت‌، و در این زمینه آن‌چنان کامیاب بود که مده‌آی اوریپیدس را با فصاحت و به نظم به لاتین برگرداند. از 1603 تا 1608 در آکسفورد به تحصیل مشغول شد و آن‌جا با فلسفهٔ مدرسی آشنا شد. اما از آن‌جا که آموزش دانشگاهی به مذاقش خوش نیامد، دوباره به متون کلاسیکی روی آورد که پیش از این در خانه مطالعه کرده بود. هدف او از مطالعهٔ این آثار پروراندن سبک نوشتار لاتین خود بود، سبکی که روشن و فاخر باشد. استمرار و پایان این مطالعه ترجمهٔ انگلیسی اثر توسیدید بود، که تدریجاً انجام شد و در 1628 انتشار یافت. او با تحصیل در مگدِلِن کالج با روحیه‌ای پیوریتنی بار آمد. پس از دریافت مدرکش به مدت بیست سال بی‌وقفه معلم و سپس محرّر ویلیام کوندیش شد، از جمله آریستوکرات‌هایی که هابز با آن‌ها حشرونشر داشت، که قطعاً تأثیر تربیت پیوریتنیِ او را خنثی کرد. انسان‌گرایی نیز پیش از چرخش هابز به سوی ریاضیات و علوم طبیعی بر او تأثیری تعیین‌کننده گذاشت. از این چهار تأثیر مذکور -- انسان‌گرایی، مدرسی‌گرایی، پیوریتنیسم، و آریستوکراسی -- انسان‌گرایی قطعاً بیش از بقیه تعیین‌کننده بود، طوری که او از فلسفه روی گرداند، انسان‌گرا شد و به مدت بیست سال انسان‌گرا ماند.
مولف کتاب پیش‌رو تلاش کرده اثبات کند نه علم طبیعی مدرن یا طبیعت‌گرایی بلکه نوعی نگرش اخلاقی مبنای نهایی فلسفه سیاسی هابز و در نتیجه مبنای فلسفه سیاسی مدرن است؛ تاکید بر نوعی حق که بر قانون الهی و طبیعی مقدم و از آن‌ها مستقل است. این حق، بر مبنای تقابل اخلاقی و انسان‌گرایانه تکبر ناعادلانه و ترس عادلانه از مرگ خشونت‌بار قرار دارد. اشتراوس این‌حق را عمیق‌ترین لایه ذهن مدرن می‌خواند.
«فلسفه سیاسی هابز؛ مبنا و تکوین آن» در 8 فصل تدوین شده که به این‌ترتیب هستند:
مقدمه، مبنای اخلاقی، ارسطوگرایی، فضیلت آریستوکراتیک، دولت و دین، تاریخ، اخلاق نو، علم سیاست نو.
ترجمه پیش‌رو از این‌کتاب، هم پیشگفتار اصلی اشتراوس را شامل می‌شود هم پیشگفتاری که برای ویراست مربوط به چاپ این‌کتاب در آمریکا نوشته است.
در قسمتی از این‌کتاب می‌خوانیم:
اگر نظم جهان انسانی بر نظمی فرا انسانی متکی نباشد، بلکه فقط از اراده انسان ناشی شود، هیچ امنیت فلسفی یا الهیاتی‌ای برای آن نظم وجود نخواهد داشت. از همین رو انسان فقط به مدد این واقعیت که دارای فعالیت نظم‌بخش است می‌تواند قابلیتش در نظم دادن به جهانش را به خود بقبولاند. یعنی، دقیقاً بر مبنای فرض هابز، نمی‌توان به تاریخ نوعی اکتفا کرد: بایستی به تاریخ واقعی بازگردیم. بدین ترتیب، وضع طبیعی، که در آغاز صرفاً نوعی تلقی می‌شد، دوباره اهمیت و معنایی تاریخی می‌یابد _ البته نه به عنوان موقعیت فقدان مطلق نظم، بلکه به عنوان موقعیت نظمی شدیداً معیوب. و پیشرفتی که با توجه به فتح طبیعت در تاریخ واقعی می‌توان پی گرفت، یعنی پیشرفت از بربریت گذشته به زمان حال، گواه این است که از حیث نظم دادن به جهانِ انسان هنوز امکان نیل به پیشرفت وجود دارد. بدین‌ترتیب، کارکرد تاریخ واقعی تضمین امکان پیشرفت بیشتر از طریق ادراک پیشرفتی است که رخ داده است.
این‌کتاب با 246 صفحه، شمارگان 770 نسخه و قیمت 220 هزار تومان منتشر شده است.