بزرگنمايي:

نسیم گیلان - مهر / «کارنامه اسلام» نوشته عبدالحسین زرین‌کوب درباره کتاب فرهنگ و تمدن اسلامی به‌تازگی توسط انتشارات امیرکبیر به چاپ سی‌ام رسیده است. کارنامه اسلام، یک فصل درخشان تاریخ انسانی است، نه فقط از جهت توفیقی که مسلمین در ایجاد یک فرهنگ تازه جهانی یافته‌اند بلکه به سبب فتوحاتی که آنها را موفق کرد به ایجاد یک دنیای تازه، ورای شرق و غرب قلمرو اسلام که در واقع نه شرق بود نه غرب.
فتح اسلام البته با جنگ حاصل شد، اما نشر اسلام در بین مردم کشورهای فتح شده به زور جنگ نبود. مخصوصاً اهل کتاب (یهود، نصارا، مجوس و صابئین)، حتی بت‌پرستان اروپا، هند و تبت هم با پرداخت جزیه در قلمرو اسلامی در صلح و آرامش به‌سر برند.
نویسنده در این کتاب تلاش کرده با همان چشمی به فرهنگ گذشته اسلام بنگرد که خود مسلمین گذشته بدان می‌نگریسته‌اند. زرین‌کوب در مقدمه کتاب در این مورد می‌گوید: «طرز بیانی که من دراین کتاب به کار برده‌ام شاید در نظر اول در نزد برخی از خوانندگان تا اندازه‌ای حماسه‌آمیز جلوه کند. اما این پندار درست نیست.
زرین‌کوب معتقد است شیوه بیانی عاری از هیجان و خالی از همدردی که محققان اروپایی در این مسائل دارند به آنها هرگز امکان آن را نخواهد داد در ارزیابی آنچه مسلمانان به فرهنگ دنیا داده‌اند به درستی داوری کنند.
سوال مهم او هم در این‌باره این است که کدام مورخ می‌تواند بدون همدلی واقعی، با آنچه موضوع تحقیق اوست ارتباط و تفاهم درست بیابد؟ بدون شک دنیای اسلام در تمدن و فرهنگ امروزی جهان که شاید بیش از آنکه غربی باشد بورژوایی است آن اندازه سهم و تأثیر واقعی داشته است که بر شمردن آن نیازی به حماسه سرایی نداشته باشد.
در قسمتی از این کتاب می‌خوانیم‌:
تمدن اسلامی که لااقل از پایان فتوح مسلمین تا ظهور مغول قلمرو اسلام را از لحاظ نظم و انضباط اخلاقی، برتری سطح زندگی، سعه‌صدر و اجتناب نسبی از تعصب، توسعه و ترقی علم و ادب، طی قرن‌های دراز پیشاهنگ تمام دنیای متمدن و مربی فرهنگ عالم انسانیت قرار داد، بی‌شک یک دوره درخشان از تمدن انسانی است و آنچه فرهنگ و تمدن جهان امروز بدان مدیون است اگر از دینی که به یونان دارد بیشتر نباشد کمتر نیست، با این تفاوت که فرهنگ اسلامی هنوز در دنیای حاضر تأثیر معنوی دارد و به جذبه و معنویت آن نقصان راه ندارد.