بزرگنمايي:

نسیم گیلان - ایسنا / در صنعت مرغ تخم‌گذار، جوجه‌های نر به‌دلیل ناکارآمدی در تولید تخم‌مرغ و همچنین عدم رشد سریع برای گوشت، فاقد ارزش اقتصادی هستند. به همین دلیل، میلیون‌ها جوجه نر بلافاصله پس از تولد حذف می‌شوند؛ اقدامی که با واکنش‌های جدی در سطح جهانی، به‌ویژه از سوی مدافعان حقوق حیوانات مواجه شده است. این موضوع به دغدغه‌ای بزرگ برای صنعت طیور تبدیل شده که به دنبال روش‌هایی انسانی‌تر برای مدیریت این موضوع است. با توجه به افزایش روزافزون مصرف تخم‌مرغ در جهان، پیش‌بینی می‌شود حجم حذف این جوجه‌ها در آینده بیشتر نیز شود، مگر اینکه راهکاری علمی برای تعیین زودهنگام جنسیت جنین‌ها پیش از تولد ارائه شود.
یکی از راه‌حل‌های امیدوارکننده در این زمینه، تشخیص جنسیت جوجه‌ها در مرحله جنینی است. در این صورت، می‌توان از پرورش جنین‌هایی با جنسیت ناخواسته پیش از تکمیل سیستم عصبی جلوگیری کرد. این اقدام نه تنها باعث کاهش رنج حیوانات می‌شود، بلکه از نظر اخلاقی نیز قابل‌قبول‌تر از حذف جوجه‌های زنده پس از تولد است. البته هنوز درباره اینکه جنین در چندمین روز از رشد خود می‌تواند احساس درد کند، اختلاف نظر وجود دارد. ولی اجماع علمی بر آن است که تا قبل از هفت روزگی، جنین توانایی حس درد ندارد؛ بنابراین، اگر تشخیص جنسیت پیش از این بازه انجام شود، از دیدگاه اخلاقی مورد پذیرش قرار می‌گیرد.
در همین راستا، محمود نظری، دانشیار گروه علوم دامی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، به همراه دو پژوهشگر دیگر از همین دانشگاه و با همکاری دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، مطالعه‌ای علمی را برای بررسی امکان تعیین جنسیت جنین مرغ بومی ایران با استفاده از یک روش نوری خاص انجام داده‌اند. این روش مبتنی بر استفاده از طیف‌سنجی رامان است؛ فناوری‌ای که امکان شناسایی تفاوت‌های جزئی در ترکیب‌های شیمیایی را فراهم می‌کند و پیش‌تر در علوم زیستی نیز کاربردهایی داشته است.
برای اجرای این پژوهش، دانشمندان در روز سوم انکوباسیون (تقریباً 84 ساعت پس از شروع جوجه‌کشی)، از دستگاه طیف‌سنج رامان برای بررسی نمونه‌های خون جنینی استفاده کردند. این دستگاه با تاباندن نور لیزر به نمونه و تحلیل نوری که از آن بازمی‌گردد، اطلاعاتی درباره ترکیب‌های شیمیایی درون آن به دست می‌دهد. آن ها سپس برای اطمینان از صحت نتایج، از روش ژنتیکی شناخته‌شده‌ای به نام واکنش زنجیره‌ای پلیمراز یا PCR برای تعیین دقیق جنسیت استفاده کردند.
نتایج به‌دست‌آمده از طیف‌سنجی رامان نشان دادند که شدت نور بازتاب‌شده از نمونه‌های خون در جوجه‌های نر بیشتر از جوجه‌های ماده است. این تفاوت در شدت نور به‌خوبی نشان داد که می‌توان از این ویژگی به‌عنوان شاخصی برای تشخیص جنسیت استفاده کرد. همچنین، تحلیل‌های آماری روی داده‌ها تأیید کرد که تفاوت میان نمونه‌های نر و ماده از نظر شدت طیف‌ها معنادار است و این روش می‌تواند با دقت خوبی جنسیت را تعیین کند.
در ادامه، بررسی‌های بیشتر با روش PCR نیز دقت این نتایج را تأیید کرد. در این آزمایش ژنتیکی، مشخص شد که جنین‌های نر یک نوار خاص و جنین‌های ماده دو نوار متفاوت در نتایج آزمایش داشتند. این داده‌ها نشان داد که داده‌های نوری و ژنتیکی به‌خوبی یکدیگر را تکمیل می‌کنند و نتیجه‌گیری نهایی را تقویت می‌کنند.
نکته مهم در این پژوهش، کوتاه بودن زمان مورد نیاز برای انجام آزمایش است. از آنجا که طیف‌سنجی رامان فقط چند دقیقه زمان نیاز دارد و به نمونه آسیبی وارد نمی‌کند، می‌توان آن را در مقیاس صنعتی نیز به‌کار گرفت. این روش به‌دلیل غیرتهاجمی بودن، دقت بالا و سرعت مناسب، گزینه‌ای عملی برای استفاده در مراکز جوجه‌کشی محسوب می‌شود.
این روش همچنین از دیدگاه اخلاقی اهمیت بالایی دارد، چرا که پیش از شکل‌گیری کامل سیستم عصبی جنین انجام می‌شود و می‌تواند از کشته‌شدن جوجه‌های زنده در سنین پایین جلوگیری کند. علاوه بر این، استفاده از این فناوری می‌تواند کیفیت فرآیند جوجه‌کشی را نیز افزایش دهد و به کاهش هزینه‌ها و بهبود بهره‌وری در صنعت کمک کند. دستگاه طیف‌سنج رامان با تحلیل تفاوت‌های شیمیایی در نمونه، اطلاعات ارزشمندی از جنسیت جنین ارائه می‌دهد که برگرفته از تفاوت‌های ژنتیکی و متابولیکی بین نر و ماده است.
مقاله مربوط به این پژوهش در فصلنامه «تحقیقات تولیدات دامی» منتشر شده است؛ نشریه‌ای علمی‌پژوهشی که وابسته به دانشگاه گیلان است و به انتشار یافته‌های جدید در زمینه علوم دامی می‌پردازد.