بزرگنمايي:

نسیم گیلان - ایسنا /کتاب «سیر تاریخ‌نگاری در ایران و اسلام» تألیف «علی‌اکبر عباسی» عضو هیئت‌علمی گروه تاریخ دانشگاه اصفهان است که به تازگی راهی بازار کتاب شده و در آن علاوه‌ بر پرداختن به مباحث مرتبط با دانش تاریخ و ویژگی‌های تاریخ‌نگاری در دوره‌های مختلف، بر شناسایی نقاط عطف در تاریخ‌نگاری تأکید شده است.
علی‌اکبر عباسی، با اشاره به اینکه کتاب «سیر تاریخ‌نگاری در ایران و اسلام» یک کتاب درسی دانشگاهی است، بیان کرد: من 14 سال است که تاریخ‌نگاری را در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد تدریس می‌کنم و تجربه تدریس و نوشتن مقالات در خصوص تاریخ‌نگاری منجر به نگارش این کتاب شد. همواره از یک ربع قرن پیش تاکنون مقالاتی درخصوص تاریخ‌نگاری را در نشریات گوناگون به چاپ رسانده‌ام و به‌طور اختصاصی تألیف این کتاب در یک سال گذشته انجام شد و آبان‌ماه امسال نیز توسط انتشارات چشمه آفرینش به چاپ رسید.
او تأکید کرد: لازم به ذکر است که قبل از این نیز کتابی با عنوان «درآمدی بر تاریخ‌نگاری» را تألیف کردم که بسیار مختصر بود و پس از اتمام نسخ چاپ اول، انتشارات مورخان با چاپ مجدد آن موافقت نمی‌کرد. برخی از مباحث این کتاب برگرفته از مطالب کتاب «درآمدی بر تاریخ‌نگاری» است و بخش‌هایی از آن نیز با طرح جدیدی در خصوص تاریخ‌نگاری ایران و جهان اسلام در این کتاب مطرح‌شده است. تأکید من در این کتاب بیشتر بر سیر نگارش تاریخ‌ از دوره باستان تا دوره معاصر است.
عضو هیئت‌علمی گروه تاریخ دانشگاه اصفهان ادامه داد: مطالب کتاب «سیر تاریخ‌نگاری در ایران و اسلام» 50 درصد نسبت به مطالب کتاب «درآمدی بر تاریخ‌نگاری» افزایش داشته است، مسائل تاریخ‌نگاری با تفسیر بیشتری آمده و در این کتاب بر روی تغییر در نگاه مورخان در پیچ‌های تاریخی، دوره‌هایی که سبک نگاه به تاریخ و نگارش تاریخ متفاوت شده و دگرگونی‌های اساسی، تأکید بیشتری شده است. در این کتاب سعی بر شناسایی نقاط عطف در تاریخ‌نگاری شده و روی نقاط عطف تأکید بیشتری شده است. همچنین تفسیر مطالب و مصادیق در کتاب «سیر تاریخ‌نگاری در ایران و اسلام» نسبت به کتاب قبلی بیشتر است، اگر چه شباهت‌هایی در سیر نگارش با کتاب قبلی دارد و روند توجه به تاریخ و تاریخ‌نگاری در دوره‌های مختلف نیز در هر دو کتاب وجود دارد.
مؤلف کتاب «سیر تاریخ‌نگاری در ایران و اسلام» در خصوص عناوین فصل‌های این کتاب توضیح داد: این کتاب دارای 16 فصل است؛ فصل اول آشنایی با اصطلاحات و واژگان است که دانش تاریخ، علم تاریخ و تاریخ‌نگاری در آن تعریف‌ شده است. فصل دوم محورهای نقد و بررسی کتاب است که در کتاب درآمدی بر تاریخ‌نگاری به این فصل پرداخته نشده بود که براساس تجربۀ 10 سال تدریس مقطع ارشد، متوجه ضرورت اضافه شدن این فصل به کتاب شدم.
عباسی افزود: فصل سوم، تاریخ‌نگاری در یونان، رم و ایران باستان است. فصل چهارم، تاریخ‌نگاری در قرون نخستین اسلامی است که انواع گونه‌های تاریخ‌نگاری مسلمانان در این فصل مطرح‌شده است. فصل پنجم، تاریخ عمومی و نشان‌دهنده رشد حس جهان‌شمولی تاریخ‌نگاران مسلمان است و به این موضوع پرداخته‌شده که مسلمانان از قرن سوم در تاریخ‌نگاری رشد بیشتری داشته‌اند و تاریخ جهان را نوشته‌اند. همچنین به تاریخ‌های عمومی پرداخته شده است که بسیاری از آن‌ها را ایرانیان نوشته‌اند؛ علاوه بر آن در این فصل به نمونه‌هایی از آن‌ها و ویژگی‌های تاریخ‌نگاری آن‌ها پرداخته‌شده است. فصل ششم نیز تاریخ‌نگاری فرق و مذاهب اسلامی است که اطلاعات مذهبی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی در آن مطرح‌شده است.
این استاد دانشگاه توضیح داد: فصل هفتم کتاب «سیر تاریخ‌نگاری در ایران و اسلام» تاریخ‌نگاری تاریخ محلی است که مزایا، معایب، انواع و مصادیق آن به‌خصوص قبل از عهد مغول مطرح‌شده است. فصل هشتم نیز تاریخ سلسله‌ای ایران قبل از هجوم مغول است و در آن به مؤلفان کتاب‌هایی درخصوص سلسله‌های طاهریان تا خوارزمشاهیان در ایران پرداخته‌شده است. فصل نهم کتاب، تاریخ‌نگاری تذکره‌ها و کتب مرجع دایره المعارفی است و به ویژگی‌ها و سبک‌های تاریخ‌نگاری در این کتاب‌ها اشاره دارد و نمونه‌هایی از آن‌ها مربوط به دوره‌های مختلف در این فصل نیز مطرح‌شده است.
او ادامه داد: فصل دهم کتاب «سیر تاریخ‌نگاری در ایران و اسلام» منابع ادبی در تاریخ‌نگاری اسلامی است که فراتر از ایران است و کل جهان اسلام را در بر می گیرد. فصل یازدهم، منابع جغرافیایی مورد استفاده در تاریخ‌نگاری است و به استفاده‌ای که ما از آثار جغرافیایی داریم، اطلاعاتی که در قرون گوناگون به ما می‌دهند، سفرنامه‌ها، مسالک و ممالک و تأثیرپذیری آن‌ها از نمونه‌های باستانی و تأثیرگذاری آن‌ها در حوزه‌های مختلف پرداخته‌شده است.
این استاد دانشگاه اضافه کرد: فصل دوازدهم کتاب «سیر تاریخ‌نگاری در ایران و اسلام» تاریخ‌نگاری ایران در عهد مغول و تیموری است و به قرون 7 تا 9 هجری قمری پرداخته‌شده و ویژگی‌های خاصی که تاریخ‌نگاری در این دوران پیداکرده، بسیار متفاوت از دوره‌های قبلی است که این ویژگی‌ها در این فصل موردبررسی قرارگرفته است. فصل سیزدهم، صفویان و تاریخ‌نگاری است که ویژگی‌های تاریخی این دوران مطرح‌ شده است که ویژگی‌های خاصی دارد و کتاب‌های معروف آن دوران نیز در این فصل موردنقد و بررسی قرار داده‌ شده و بررسی انتقادی آن‌ها نیز مطرح‌شده است؛ همچنین انواعی از منابع دوره صفوی از سفرنامه‌ها، تواریخ عمومی و سلسله‌ای و غیره در این فصل مطرح‌شده است.
او ادامه داد: فصل چهاردهم نیز تاریخ‌نگاری از عهد افشاریه تا مشروطه است و فصل پانزدهم، ویژگی‌های تاریخ‌نگاری جدید در ایران مربوط به دوران بعد از مظفرالدین شاه قاجار است که تاریخ‌نگاری در ایران به‌طور اساسی متفاوت، مردمی و ساده و روان می‌شود. فصل شانزدهم کتاب «سیر تاریخ‌نگاری در ایران و اسلام» تاریخ‌نگاری شفاهی است که به جایگاه آن در تاریخ‌نگاری جهانی، تاریخ مطرح‌شدن آن در ایران، ویژگی‌های آن، ضرورت پرداختن به تاریخ‌نگاری شفاهی و مزایا و رسالت‌های تاریخ شفاهی مطرح شده است.