چاپ

نسیم گیلان - معاونت ریاست جمهوری در امور زنان و خانواده گزارش تشریحی از اقدامات خود برای زنان سرپرست خانوار جهت اطلاع رسانی به افکار عمومی ارائه کرده است.

معاونت ریاست جمهوری در امور زنان و خانواده گزارش تشریحی از اقدامات خود برای زنان سرپرست خانوار جهت اطلاع رسانی به افکار عمومی ارائه کرده است.
این گزارش با توجه به سوالات مطروحه در جامعه به صورت پرسش و پاسخ مطرح شده است.
اقدامات معاونت امور زنان و خانواده در راستای توانمندسازی زنان سرپرست خانوار طی چهار سال گذشته چه بوده است؟ اقدامات معاونت در خصوص زنان سرپرست خانوار را می توان در دو دسته طبقه بندی کرد. دسته اول اقدامات مبتنی بر اجرای اسناد بالادستی که مهمترین آن سند برنامه ششم توسعه و به طور خاص بند ت ماده 80 برنامهبوده است و دسته دوم شامل اقدامات اجرایی و عملیاتی که در چهارچوب این برنامه و با رویکرد توانمندسازی در حوزه های مختلف اقتصادی و اجتماعی و از طریق همکاری با دستگاههای دولتی و بخش خصوصی و سمن های فعال در عرصه توانمندسازی به انجام رسیده است. معاونت ضمن تدوین طرح جامع توانمندسازی منضم به برنامه اقدام و عمل، به انجام اقدامات دیگری در قالب پروژه های ملی و استانی با رویکرد توانمندسازی برای زنان سرپرست خانوار پرداخت. از جمله می توان به اجرای طرحهای توانمندسازی اقتصادی / اجتماعی زنان سرپرست خانوار اشاره کرد که بخش عمده ای از فعالیت معاونت در این خصوص را می توان در دو طرح خلاصه کرد که مجموعا حدود 14000 زن سرپرست خانوار را در سطح کشور وارد عرصه اشتغال به ویژه مشاغل خانگی نموده است . حدود نیمی از این افراد در سکونتگاههای غیر رسمی سکونت دارند. به این ترتیب که در قالب یک تفاهم نامه سه جانبه با وزارت کشور، سازمان آموزش فنی و حرفه ای و معاونت امور زنان و خانواده تعداد 7700 نفر از زنان سرپرست خانوار ساکن در سکونتگاههای غیر رسمی در 15 استان شناسایی شده و ضمن ارائه آموزشهای لازم برای ارتقاء مهارتهای اجتماعی توسط تسهیلگران و تشکیل گروههای مشارکت محلی در هر محله، ظرفیت کارِ گروهی و تیمی برایشان فراهم شده و علاوه بر کسب مهارتهای مالی لازم برای ایجاد اشتغال، نظیر آشنایی با قوانین بیمه و مالیات، به سازمان آموزش فنی و حرفه ای معرفی شده و اغلب در رشته هایی که علاقمند بوده یا بازار فروش تولیدات مناسبی داشتند، کسب مهارت کردند. بدین ترتیب این زنان توانسته اند بعد از حدود 2 سال که از شروع فاز اول آن می گذرد توانایی تولید محصولاتی را در رشته های گوناگون و متنوع کسب کرده و با دریافت گواهی مهارت از سازمان آموزش فنی و حرفه ای، زمینه های لازم برای ایجاد شغل برای ایشان فراهم شده است. همچنین در طرح دیگر که باز در قالب تفاهم نامۀ سه جانبه با معاونت و همراهی وزارت تعاون و سازمان جهاد دانشگاهی انجام شد تعداد 6200 زن سرپرست خانوار ایجاد یک شغل خانگی در 24 استان متقاضی ، شناسایی شده و بر اساس الگوی نوین توسعه مشاغل خانگی، به پیشرانهایی که در زمینه آموزش مهارت در حرفه های خاص و همچنین شناسایی و اتصال به بازار به این زنان کمک می کردند ، معرفی شدند. این زنان با کمک پیشرانها توانسته اند به بازار فروش محصولات تولیدی خود متصل شده و از طریق بازارچه های فیزیکی یا بازارهای مجازی محصولات خود را به فروش برسانند.البته معاونت در عرصۀ توانمندسازی با همکاری سازمانهای مردم نهاد در کشور موافقتنامه های متعددی دارد و این موضوع پیوسته در دستور کار هر سال معاونت بوده و جزو برنامه های ثابت می باشد.
همچنین تهیه و تصویب برنامه ارتقاء وضعیت زنان و خانواده در تمام 31 استان- متناسب با شرایط هر استان- یکی از اقدامات مهم معاونت می باشد که یکی از محورهای مهم برنامه های مذکور زنان سرپرست خانوار و توان افزایی انها است
1. با توجه به بند "ت" ماده 80 قانون برنامه ششم توسعه، دولت مکلف به تدوین برنامه جامع توانمندسازی زنان سرپرست خانوار بود. در این راستا معاونت امور زنان چه تلاشهایی انجام داد و با چه چالشهایی مواجه بود؟
ابتدا لازم میدانم در خصوص بند ت ماده 80 یک مقدمه را ذکر کرده و چرایی تصویب این بند را روشن کنم. در این بند، معاونت مکلف به تدوین و اجرای طرح جامع توانمندسازی زنان سرپرست خانوار به همراه سایر دستگاهها بوده است. البته این که چرا این موضوع بر عهدۀ معاونت گذاشته شد، پیشینه ای دارد که بر می گردد به اجرای طرح توانمندسازی زنان سرپرست خانوار در سال 94 که به پیشنهاد خانم مهندس جلودارزاده مشاور امور زنان و خانواده وزارت صنعت، معدن و تجارت و با مدیریت معاونت و همکاری تمام دستگاههای مرتبط بالاخص بهزیستی و کمیته امداد و شهرداری و سازمان فنی حرفه ای و وزارت خانه های صنعت، معدن و تجارت و جهاد کشاورزی و سازمانهای مردم نهاد فعال در موضوع توانمندسازی و به صورت پایلوت در شهر ری تهران انجام شد که در زمان خود تجربه بسیار موفقی محسوب می شد. می توان گفت شاید برای اولین بار تعامل نزدیک سازمانی بین دستگاههای اصلی متولی به وجود آمد و این دستگاهها که تا قبل از آن به صورت منفک و جدا از هم اقدامات مختلف حمایتی برای زنان سرپرست خانوار انجام می دادند، در کنار هم و در یک منطقه، زنان سرپرست خانوار را با یک نگاه شبکه ای و نظام مند مورد توجه قرار دادند. این طرح به یکپارچه سازی خدمات و حمایتها و حتی اطلاعات جمعیتی افراد کمک فراوانی کرد. با توجه به نتایج پایلوت، پیشنهاد بند ت ماده 80 مبنی بر تهیه طرح جامع توانمندسازی زنان سرپرست خانوار توسط معاونت امور زنان و خانواده در برنامه ششم توسعه از طرف نمایندگان زن مجلس دهم مطرح شد. بدین ترتیب بر اساس بند ت ماده 80 معاونت مکلف به تدوین و اجرای طرح جامع توانمندسازی زنان سرپرست خانوار به همراه سایر دستگاهها شد.
لازم به توضیح است که پیش از تدوین برنامه ششم توسعه، سازمان امور اجتماعی کشور نیز به عنوان نهاد متولی آسیب های اجتماعی در کشور، طرح ملی کنترل و کاهش آسیب های اجتماعی را تدوین کرده و زنان سرپرست خانوار را به عنوان یکی از گروههای آسیب پذیر در این طرح مورد توجه قرار داد و سازمان بهزیستی را به عنوان دستگاه دولتی، مسئول تهیه برنامۀ اختصاصی زنان سرپرست خانوار کرد. سازمان بهزیستی بنا بر ماموریت تعیین شده، اقدامات خود را در این زمینه آغاز نمود و با تشکیل کارگروهی فرایند تهیه طرح را آغاز کرد. اما با تصویب برنامه ششم و ماموریت تعیین شده برای معاونت در قالب بند ت ماده 80، این اقدام از بهزیستی به معاونت منتقل شد و معاونت کار را ادامه داد. یعنی با وجود جابجا شدن دستگاهها، اقدامات در امتداد هم و بدون دوباره کاری و نادیده گرفتن اقدامات قبلی انجام شد. رویکرد معاونت برای تهیه طرح جامع توانمندسازی مبتنی بر بند ت ماده 80 مشارکت کلیه دستگاههای ذی مدخل برای تدوین طرح و برنامه اقدام و عمل بود تا طرح تهیه شده به اجرا نزدیک باشد و مانند برخی از طرحهایی که در مقام تئوریک بسیار خوب تهیه شده اما قابلیت اجرای آنها ضعیف است، نباشد.
لذا مقرر شد که طرح در سه فاز و برای سه گروه از زنان سرپرست خانوار تنظیم شود: گروه اول زنان سرپرست خانوار تحت پوشش نهادهای حمایتی که مهمترین آنها کمیته امداد و بهزیستی بودند. این دو نهاد به عنوان متولیان اصلی موضوع زنان سرپرست خانوارِ نیازمند حمایت، در مجموع تقریبا با نیمی از کل زنان سرپرست خانوار در کشور مرتبط بودند. به این معنی که یا آنها را تحت پوشش دائم داشته و یا به صورت موردی تک خدمتی ی یا چند خدمتی، خدماتی را به آنها ارائه می دادند. لذا توسعه و بهبود ارائه خدمات در این دو نهاد حمایتی مهمترین گام در تدوین طرح بود که گروه اول را مورد توجه قرار می داد. با این نگاه و با توجه به تجربه پایلوت شهر ری، معاونت با مشارکت و همکاری کلیه دستگاههای ذی مدخل نظیر بهزیستی، کمیته امداد(ره) ، وزارت بهداشت، وزارت تعاون، وزارت کشور، وزارت جهاد کشاورزی، سازمان برنامه و بودجه و سازمانهای مردم نهاد فعال در امر توانمند سازی زنان سرپرست خانوار اقدام به تهیه طرح جامع توانمندسازی زنان سرپرست خانوار منضم به برنامه اقدام و عمل نمود و با یک نگاه کاملا عملیاتی/اجرایی این برنامه تهیه شد.
این برنامه طوری تهیه شد که ضمن تعریف کمیته هایی با مسئولیت یک دستگاه اصلی و عضویت دستگاههای ذی مدخل در آن حوزه، بحث جامع بودن برنامه مورد توجه قرار گرفت. شش کمیته تحت عناوین کمیته فرهنگی/اجتماعی، کمیته سلامت وبهداشت، کمیته اشتغال و کارآفرینی، کمیته مساعدتها و بیمه، کمیته حقوقی و کمیته آمار و فناوری تشکیل شد که مسئولیت هرکمیته نیز به یک دستگاه تخصصی در آن حوزه تفویض شد.
گروه دوم زنان سرپرست خانواری که تحت پوشش هیچ نهاد حمایتی نبودند. اما چون اطلاعات ما در خصوص وضعیت اقتصادی و اجتماعی و سلامت این گروه از زنان کافی نبود فاز دوم این طرح معطوف به تکمیل پنجره واحد اطلاعات جمعیتی و خدمات حمایتی این گروه از زنان شد تا پس از ایجاد پنجره واحد و تکمیل بانک اطلاعاتی از زنان سرپرست خانواری که تحت پوشش نهادهای حمایتی نیستند، اما نیازمند و متقاضی دریافت حمایت هستند برای آنها برنامه ریزی و ارائه خدمت شود.
گروه سوم هم زنان سرپرست خانوار شاغل بودند که عمدۀ مسائل و مشکلات آنها ناظر بر مسائل حقوقی است که با تشکیل کمیته حقوقی- که مسئول این کمیته خود معاونت بود- به بررسی و مرتفع نمودن مشکلات حقوقی این گروه از زنان پرداخته می شد.
طرح منضم به برنامه اقدام و عمل- که با همکاری نمایندگان تام الاختیار دستگاههای ذی مدخلوطی قریب به 20 جلسه کارشناسی داخلی و بین دستگاهی تهیه شد، پس از طرح در شورای اجتماعی کشور، برای بررسی به کمیسیون تخصصی هیئت دولت ارسال شد و مجددا طی حدود 9 جلسه در این کمیسیون اصلاح و تکمیل شده و برای تصویب به کمیسیون اصلی هیئت دولت فرستاده شد. و در هیئت دولت طی مصوبۀ شماره 25070 تصویب و به دستگاههای مربوطه ارسال شد.
3. چرا تا کنون این برنامه جامع به تصویب مجلس نرسیده است؟ مشکل کار کجا بوده است؟
مطابق بند ت ماده 80 قانون برنامه ششم توسعه، فرایند تصویب طرح بدینگونه تعیین شده بود که طرح می بایست ابتدا به تصویب هیئت دولت رسیده و سپس برای طرح در صحن علنیبه مجلس شورای اسلامی فرستاده می شد.
با توجه به ماهیت طرح که مقرر بود تا به صورت کاملا عملیاتی و اجرایی تنظیم شود تا از اطاله زمان مصون مانده و به فرایند اجرا نزدیک تر باشد، و از آنجا که وظیفه و ماموریت مجلس شورای اسلامی همواره در مقیاس تصویب طرحهای کلان بوده است، بر مبنای نظرات کارشناسی، لایحه اصلاح بند مذکور از سوی رییس جمهور برای ریاست مجلس ارسال شد و در مجلس دهم، پس از بررسی در کمیسیون برنامه و بودجه مجلس، مورد قبول واقع شد و در نوبت طرح در صحن علنی مجلس قرار گرفت. تصویب این لایحه می توانست تخصیص بودجه های ناظر بر توانمندسازی زنان سرپرست خانوار در بودجه های سالانه دستگاههای متولی را تسهیل و تسریع نماید و گام مهمی در جهت تسریع ساماندهی وضعیت زنان سرپرست خانوار باشد؛ اما با روی کارآمدن مجلس یازدهم مصوبه کمیسیون مجلس دهم ملغی اعلام شد ولایحه اصلاحی مجدداً به کمیسیون تخصصی برگشت داده شد و در کمیسیون رد شد. البته پس از رد لایجه پیشنهادی، هیچ مکاتبه رسمی مبنی بر رد این لایحه از سوی مجلس با دولت انجام نشده و موضوع مسکوت باقی مانده است.
البته معاونت بر اساس ماموریتی که طبق بند ت ماده 80 عهده دار آن است، طرح جامع توانمندسازی زنان سرپرست خانوار منضم به برنامه اقدام و عمل و گزارش اقدامات صورت گرفته را برای ریاست محترم مجلس شورا اسلامی ارسال نموده است.
4. سخنگوی کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس پس از حضور خانم دکتر ابتکار در مجلس و ارائه لایحه اصلاح بند "ت" ماده 80 قانون برنامه ششم توسعه، گفته بودند که دولت با ارائه این لایحه خواستار حذف عنوان "به تصویب مجلس برسد" بود. دلیل معاونت برای ارائه این لایحه و حذف تصویب مجلس چه بود؟
بعد از بررسی طرح جامع و برنامه اقدام و عمل در کمیسیون تخصصی هیئت دولت، نظر کارشناسی بر این قرار گرفت که بررسی جزیی به این شکل که در این کمیسیون انجام شده نه در هیئت دولت و نه در مجلس شورای اسلامی امکانپذیر نیست و بهتر است لایحۀ اصلاحی به مجلس ارائه شود که طی آن حذف تصویب در هیئت دولت و مجلس شورای اسلامی درخواست شود.
لذا این که گفته می شود معاونت خواستار حذف عبارت مجلس شورای اسلامی بوده درست نیست.این موضوع کاملا بر اساس نظرات کارشناسی کمیسیون تخصصی هیئت دولت و بر مبنای شناختی که به ماهیت طرح و گروه هدف زنان سرپرست خانوار داشتند، انجام شده و حتی تصویب طرح در هیئت دولت را وقت گیر و خارج از چهارچوب رویۀ بررسی و تصویب طرحهای اجرایی می دانستند. لذا در اصلاحیه ای که از طرف دولت به مجلس ارائه شد، عبارت "تصویب در هیئت دولت و مجلس شورای اسلامی حذف شود" آمده است. متاسفانه عدم تصویب اصلاحیه و مسکوت ماندن آن در مجلس شورای اسلامی موجب عقب افتادن فرایند اجرا شده است.
ضمن این که یادآور می شوم برنامه اقدام و عمل برنامه اجرایی قابل انعطاف و جاری است و شأن قانون گزاری ندارد ممکن است هر فصل نیاز به بازنگری و روز آمد سازی پیدا کند که با توجه به ظرفیت ستاد ملی زن و خانواده که جایگاه قانونی بسیار بالایی دارد، این اقدام در ستاد ذکر شده امکانپذیر میشود.
5. گفته شده بود این لایحه از این جهت رد شد که در صورت عدم تصویب برنامه جامع در مجلس، با تغییر دولت‌ها و برنامه‌های توسعه دچار مشکل می‌شود، نظر شما چیست؟
ماهیت این برنامه طوری بود که عملاً، کار اجرای آن به دستگاههای تخصصی حمایتی یعنی کمیته امداد امام و سازمان بهزیستی سپرده شده بود و این دستگاهها هم اختیار کافی برای توسعه و تکمیل برنامه هایشان را به شرط تخصیص و افزایش بودجه سالانه داشتند. مضاف بر این که موضوع زنان سرپرست خانوار همواره مورد توجه و وثوق کل دستگاههای حاکمیتی بوده و این گروه مخاطب را هیچ تغییری نمی توانست و نمی بایست از برنامه ها حذف کند.
6. به نظر شما عدم وجود یک نهاد متولی واحد برای رسیدگی به مشکلات زنان سرپرست خانوار تا چه میزان در تاخیر تصویب برنامه جامع نقش داشته است؟ مشکل اصلی این مساله چیست؟
ایفای نقش مدیریتی و ستادی معاونت امور زنان و خانواده در هماهنگ سازی دستگاههای اجرایی توانست بسیاری از مشکلات حادث از موازی کاری ها و ناهماهنگی ها را مرتفع نموده و دستگاهها به نوعی هم افزایی دست پیدا کنند. اساساً یکی از اهداف تصویب بند ت ماده 80 هم تعیین یک نهاد ستادی تصمیم گیر و متولی بود که بتواند نقش هماهنگ سازی داشته باشد و در مقام یک نهاد بالادستی ایفای نقش کند.
7. و در پایان:
کتابچه مربوط به طرح جامع توانمندسازی زنان سرپرست خانوار منضم به برنامه اقدام و عمل چهت اطلاع عموم در سایت معاونت در دسترس است.