نسیم گیلان - فارس /امسال اسفند 30 روزه و سال کبیسه است. این پدیده از جابه‌جایی تدریجی فصول و ناهماهنگی تقویم با گردش زمین جلوگیری می‌کند.
گروه علم و پیشرفت خبرگزاری فارس؛ امسال سال کبیسه و اسفند 30 روزه است. سال کبیسه نقش مهمی در هماهنگی تقویم با گردش واقعی زمین به دور خورشید دارد. بدون این اصلاح، هر سال تقویمی چند ساعت از سال نجومی عقب می‌ماند و به‌مرور زمان، فصول در ماه‌های نادرستی قرار می‌گیرند.
سال کبیسه چیست؟
سال کبیسه سالی است که برای هماهنگی بیشتر تقویم با گردش زمین به دور خورشید، یک روز اضافی دارد. در تقویم هجری شمسی، سال کبیسه معمولا هر چهار یا پنج سال یک‌بار رخ می‌دهد تا اختلاف میان سال خورشیدی واقعی (365.2422 روز) و تقویم رسمی جبران شود. در این سال‌ها اسفند 30 روزه می‌شود. سال کبیسه باعث می‌شود که تقویم با چرخش واقعی زمین هماهنگ بماند و به مرور زمان فصل‌ها دچار تغییر نشوند.
محقق تقویم، عضو کمیته آماتوری انجمن نجوم ایران و مسئول رصدخانه ماهانی علی ابراهیمی سراجی می‌گوید: «سال کبیسه سالی است که مقدار اضافه سال شمسی که هر سال حدود 6 ساعت است هر 4 یا 5 سال با یکدیگر جمع می شود تا یک روز کبیسه تشکیل شود.. طی یک بازه مطالعاتی که انجام دادیم (منفی 1019 تا 3000 شمسی) بین 365 شبانه روز و 5 ساعت و 32 دقیقه تا 365 شبانه روز و 6 ساعت و 4 دقیقه، سال شمسی حقیقی متغیر است.»
سال شمسی حقیقی بین دو عبور متوالی خورشید از نقطه اعتدال بهاری در نیمکره شمالی اندازه گیری می‌شود و این متغیر بودن می‌گوید که ما هر چهار سال باید این مقدار اضافه را جمع و تبدیل به یک شبانه روز کنیم و به انتهای ماه اسفند اضافه کنیم تا آن سال کبیسه شود و اینطور تقویم دوباره اصلاح می‌شود. در تقویم هجری شمسی معمولا هر 4 سال کبیسه خواهد بود اما به صورت نادر هر 29، 33 یا 37 سال یک کبیسه پنج ساله هم در تقویم هجری شمسی ظاهر می‌شود. برای مثال سال‌ 1342 و 1375 کبیسه بودند. موعد بعدی کبیسه 5 ساله در تقویم هجری شمسی سال 1408 است.
بازار

آیا کبیسه مربوط به سال شمسی است؟
کبیسه فقط مربوط به سال شمسی نیست و هر تقویمی که بر اساس حرکت اجرام آسمانی تنظیم شده باشد و اختلافی بین سال تقویمی و سال واقعی داشته باشد، ممکن است سال کبیسه داشته باشد. در تقویم هجری شمسی و تقویم میلادی، کبیسه برای هماهنگ کردن هر دور گردش زمین به دور خورشید با تقویم انجام می‌شود. در این تقویم‌ها هر چند سال یک‌بار، یک روز به سال اضافه می‌شود. در تقویم هجری شمسی اسفند در سال کبیسه 30 روزه و در تقویم میلادی، فوریه در سال کبیسه 29 روزه است.
 ابراهیمی سراجی در توضیح این مورد می‌گوید: «در تقویم‌های مختلف اگر حتی قراردادی هم باشند مثل تقویم میلادی از کبیسه استفاده می‌شود و حتی در تقویم قمری قراردادی هم از کبیسه اضافه استفاده می‌شود اما نوع کبیسه‌های آن‌ها با هم متفاوت است. به‌عنوان مثال تقویم میلادی یک دوره کبیسه 400 ساله دارد که 97 کبیسه داخل آن است. تقویم میلادی کبیسه های 4 و 8 ساله دارد که کبیسه 8 ساله آخرین بار در سال 1904 ظاهر شد.»
اگر سال کبیسه نباشد چه اتفاقی می‌افتد؟
سال کبیسه باعث می‌شود که تقویم‌های خورشیدی (مانند تقویم میلادی و هجری شمسی) با حرکت واقعی زمین به دور خورشید هماهنگ بمانند. اگر این روز اضافه نشود، هر سال تقویمی حدود 6 ساعت از سال واقعی عقب می‌افتد و به‌مرور، فصول از ماه‌های تقویمی جدا می‌شوند. بدون سال کبیسه، پس از حدود 700 سال، زمستان در تابستان و تابستان در زمستان رخ خواهد داد.
سال کبیسه به‌عنوان یک اصلاح‌کننده تقویمی و نجومی باعث هماهنگی تقویم‌ها با چرخش واقعی زمین می‌شود و جلوی مشکلات بزرگی در فصول، رویدادهای نجومی و سیستم‌های زمانی را می‌گیرد.

آیا اضافه شدن یک روز در سال روی محاسبات نجومی یا تقویمی تاثیر می‌گذارد؟
تغییرات جزئی در مدت شبانه‌روز و چرخش زمین روی تقویم تأثیر می‌گذارد اما سال کبیسه کمک می‌کند که این اختلافات کوچک در طولانی‌مدت جمع نشوند.
عضو کمیته آماتوری انجمن نجوم ایران در این‌باره چنین توضیح می‌دهد: «برای تقویم هجری شمسی چون یک قاعده به نام نوروز تحویلی تعریف کردیم این تأثیرگذار نیست. اگر لحظه تحویل سال بین ساعت صفر تا لحظه ظهر حقیقی (لحظه اذان ظهر) در نصف النهار رسمی ایران باشد، همان روز نوروز می‌شود و اگر از آن لحظه بگذرد تا ساعت 24، فردای آن روز نوروز یا اول فروردین می‌شود و بنابراین تحویل سال بیست و نهم یا سی‌ام اسفند می‌افتد.
 امسال با توجه به اینکه ساعت 12 و 31 دقیقه و 30 ثانیه تحویل سال است و از لحظه ظهر حقیقی که ساعت 12 و 7 دقیقه در نصف النهار رسمی ایران روی می‌دهد، گذشته است، بنابراین تحویل سال روز پنجشنبه 30 اسفند است. این قاعده را به این خاطر گذاشتند که لحظه تحویل سال تا ساعت صفر یک فروردین نهایتاً کمتر و بیشتر از 12 ساعت فاصله نگیرد.»