نسیم گیلان - ایسنا /اینکه چرا ماموریت اولین ماهواره بریتانیا هزاران کیلومتر دورتر از جایی که باید می‌بود، به پایان راه رسید، همچنان یک معما باقی مانده است.
کسی قدیمی‌ترین ماهواره بریتانیا را جابجا کرده است و به نظر می‌رسد هیچ مدرکی درباره اینکه دقیقاً چه کسی، چه زمانی یا چرا این کار را انجام داده است، وجود ندارد.
ماهواره اسکای‌نت-1ای(Skynet-1A) که در سال 1969، یعنی تنها چند ماه پس از اولین قدم گذاشتن انسان بر ماه به فضا پرتاب شد، بر فراز کرانه شرقی آفریقا قرار گرفت تا ارتباطات نیروهای بریتانیا را برقرار کند.
زمانی که این فضاپیما چند سال بعد از کار افتاد، انتظار می‌رفت که گرانش آن را حتی بیشتر به سمت شرق و بر فراز اقیانوس هند بکشاند، اما امروز در کمال تعجب می‌بینیم که این ماهواره در واقع به اندازه نصف قطر زمین از آن دور شده و در موقعیت 36 هزار کیلومتری بالاتر از قاره آمریکا قرار گرفته است.
مکانیک مداری یعنی اینکه بعید است یک فضاپیمای نظامی نیم تُنی به سادگی از مکان مقرر خود رانده و جابجا شود.
این یعنی تقریباً به طور قطع می‌توان گفت که در اواسط دهه 1970 به آن دستور داده شده که رانشگرهای خود را برای رفتن به سمت غرب روشن کند. حالا سوال این است که آن شخص چه کسی بوده و با چه اختیار و هدفی این کار را انجام داده است؟
جالب است که اطلاعات کلیدی در مورد این دارایی امنیت ملی بریتانیا که زمانی حیاتی بوده، از بین رفته است. اما جدای از جذابیت این موضوع، می‌توان خیلی منطقی پرسید که چرا این اتفاق هنوز اهمیت دارد؟ به هر حال، ما در مورد برخی زباله‌های فضایی دور ریخته شده مربوط به 50 سال پیش صحبت می‌کنیم.
دکتر استوارت ایوز(Stuart Eves) مشاور فضایی می‌گوید: این هنوز هم مهم است، زیرا هر کسی که Skynet-1A را جابجا کرد، به ما لطف کرد!
وی افزود: این ماهواره اکنون در جایی است که ما آن را «چاه گرانشی» در طول جغرافیایی 105 درجه غربی می‌نامیم و مانند یک مروارید در ته یک کاسه به عقب و جلو سرگردان است و متأسفانه این باعث می‌شود که به طور منظم به سایر ماهواره‌ها نزدیک شود.
او ادامه داد: از آنجایی که این ماهواره از کار افتاده است، خطر این است که ممکن است به فضاپیمایی دیگر برخورد کند و چون این ماهواره متعلق به بریتانیاست، ما همچنان مسئول آن هستیم.
دکتر ایوز کاتالوگ‌های قدیمی این ماهواره از آرشیو ملی را بررسی کرده و با کارشناسان ماهواره در سراسر جهان صحبت کرده است، اما نتوانسته سرنخی از رفتار قدیمی‌ترین فضاپیمای بریتانیا پیدا کند.
آنچه ما می‌دانیم این است که ماهواره Skynet-1A توسط شرکت هوافضای فیلکو فورد(Philco Ford) در ایالات متحده ساخته شده که اکنون تعطیل شده و توسط یک موشک دلتا متعلق به نیروی هوایی ایالات متحده به فضا برده شده است.
دکتر آرون بیتمن(Aaron Bateman) در مقاله اخیر خود در مورد تاریخچه برنامه اسکای‌نت(Skynet) که اکنون در نسل پنجم خود قرار دارد، اظهار داشت: نخستین ماهواره اسکای‌نت، انقلابی در ظرفیت مخابرات بریتانیا ایجاد کرد و به لندن اجازه داد تا به طور ایمن با نیروهای بریتانیایی تا سنگاپور ارتباط برقرار کند. با این حال از نقطه نظر فناوری، ماهواره Skynet-1A از زمانی که ایالات متحده آن را ساخت و پرتاب کرد، بیشتر آمریکایی بود تا انگلیسی.
این دیدگاه توسط گراهام دیویسون(Graham Davison) که ماهواره Skynet-1A را در اوایل دهه 70 از مرکز عملیات بریتانیا در آرای‌اف اوک‌هنگر(RAF Oakhanger) در همپشایر به پرواز درآورد، تأیید شده است.
این مهندس بازنشسته می‌گوید: آمریکایی‌ها ابتدا ماهواره را در مدار کنترل می‌کردند. آنها تمام نرم افزار ما را با نرم افزار خود آزمایش کردند، قبل از آن که در نهایت کنترل را به ما واگذار کردند.
دیویسون که اکنون 80 ساله است، می‌گوید: در اصل، یک کنترل دوگانه وجود داشت، اما اینکه چه زمانی یا چرا کنترل Skynet-1A دوباره به آمریکایی‌ها بازگردانده شده که به نظر محتمل است را به خاطر نمی‌آورم.
راشل هیل(Rachel Hill) دانشجوی دکترا از کالج دانشگاهی لندن نیز آرشیو ملی را جستجو کرده است. پژوهش‌های راشل، او را به یک احتمال بسیار معقول هدایت کرده است.
او می‌گوید: یک تیم اسکای‌نت از اوک‌هنگر به تاسیسات ماهواره‌ای USAF در سانی‌ول(Sunnyvale) می‌رود و اسکای‌نت را اداره می‌کند. این زمانی بود که کنترل به طور موقت به ایالات متحده منتقل شد، در حالی که اوک‌هنگر برای تعمیر و نگهداری ضروری از کار افتاده بود. شاید این اتفاق همان موقع رخ داده است.
گزارش‌های رسمی، هرچند ناقص، از وضعیت ماهواره Skynet-1A نشان می‌دهد که فرماندهی نهایی، زمانی که اوک‌هنگر ماهواره را در ژوئن 1977 از دست داد، به دست آمریکایی‌ها سپرده شده بوده است.
پس از آن که Skynet-1A به موقعیت کنونی خود منتقل شد، در نهایت اجازه داده شد خاموش شود. در حالی که واقعاً باید در یک «گورستان مداری» قرار می‌گرفت.
«گورستان مداری» به منطقه‌ای گفته می‌شود که در آن زباله‌های فضایی قدیمی خطر برخورد با ماهواره‌های مخابراتی فعال را ندارند.
این روش در حال حاضر یک روش استاندارد است، اما در دهه 1970 هیچ کس به مسئله پایداری فضا فکر نمی‌کرد. از آن زمان نگرش‌ها تغییر کرده است، زیرا فضا و مدار زمین در حال شلوغ شدن است.
یک ماهواره فعال در طول جغرافیایی 105 درجه غربی ممکن است تا چهار بار در روز یک قطعه زباله فضایی را در 50 کیلومتری موقعیت خود ببیند. ممکن است به نظر برسد که این فاصله زیاد است و آنها به هم نزدیک نیستند، اما با سرعتی که این زباله‌های فضایی حرکت می‌کنند، همین فاصله نیز خطرناک است.
وزارت دفاع می‌گوید Skynet-1A به طور مداوم توسط مرکز عملیات فضایی ملی بریتانیا نظارت می‌شود. سایر اپراتورهای ماهواره‌ای در صورتی که احتمال ارتباط نزدیکی وجود داشته باشد، در صورت نیاز به اقدام، مطلع می‌شوند.
با این حال در نهایت، دولت بریتانیا ممکن است مجبور شود به فکر انتقال این ماهواره قدیمی به مکانی امن‌تر باشد.
فناوری‌هایی برای جمع‌آوری زباله‌های رها شده در فضا در حال توسعه هستند.
در حال حاضر آژانس فضایی بریتانیا تلاش‌هایی را برای انجام این کار در ارتفاعات پایین‌تر انجام می‌دهد و آمریکایی‌ها و چینی‌ها نیز نشان داده‌اند که می‌توان سخت‌افزارهای قدیمی را حتی در مدار دوری که Skynet-1A اشغال کرده است، به دام انداخت.
موریبا جاه(Moriba Jah) استاد مهندسی هوافضا در دانشگاه تگزاس در آستین می‌گوید: تکه‌های زباله‌های فضایی مانند بمب‌های ساعتی هستند. ما باید از آنچه که من آن را «رویدادهای ابر پخش کننده» می‌نامم، اجتناب کنیم. هنگامی که این چیزها منفجر می‌شوند یا چیزی با آنها برخورد می‌کند، هزاران قطعه زباله جدید تولید می‌کند که پس از آن به خطری برای چیزهای دیگری تبدیل می‌شود که به آنها اهمیت می‌دهیم.