نسیم گیلان - ایسنا / مشاهده سیاره‌ای که نه فقط به دور یک منظومه دوگانه (دارای دو ستاره)، بلکه به دور یک منظومه کوتوله قهوه‌ای دوتایی می‌چرخد ​​و همچنین در مدار قطبی آنها قرار دارد، باورنکردنی و هیجان انگیز است.
دانشمندان شاید عجیب‌ترین منظومه سیاره‌ای را که تا به حال دیده شده، کشف کرده‌اند. این منظومه نه تنها دارای اولین «سیاره قطبی» است که کشف شده است، به این معنی که در یک مدار جانبی به دو ستارگان خود می‌چرخد، بلکه این سیاره به دور هر دو ستاره می‌چرخد.
این همه ماجرا نیست. ستاره‌های این منظومه کوتوله‌های قهوه‌ای نیز هستند که بیشتر به عنوان «ستاره‌های شکست‌خورده» شناخته می‌شوند.
از زمانی که ستاره‌شناسان در اواسط دهه 1990 شروع به کشف سیارات فراخورشیدی کردند، جهان‌هایی که به دور ستارگان دیگر می‌چرخند، نشان دادند که جهان در مقایسه با منظومه شمسیِ تا حدودی معمولی ما، مکانی بسیار عجیب است.
شکارچیان سیارات فراخورشیدی دنیاهای عجیب و غریبی را پیدا کرده‌اند که شبیه به هر چیزی که در منظومه شمسی می‌بینیم، نیستند. مثل جهان‌هایی به‌قدری سبک که می‌توان آن‌ها را با یک پاستیل مقایسه کرد یا جهان‌هایی که آن‌قدر داغ هستند که فلز مایع یا شیشه مانند باران در آنها می‌بارد. حالا هم دنیایی که به طرز عجیبی با زاویه 90 درجه به دور ستاره‌هایش می‌چرخد، یافته‌اند.
در حالی که قبلاً سیاره‌های زیادی را کشف کرده‌ایم که به دور ستاره‌های دوتایی می‌چرخند، ستاره‌شناسان تاکنون هرگز سیاره فراخورشیدی را ندیده‌ بودند که به دور یک جفت دوتایی در زاویه 90 درجه نسبت به صفحه مداری آن ستارگان بچرخد.
این سیاره فراخورشیدی موسوم به «2M1510 (AB) b» در حدود 120 سال نوری از ما در صورت فلکی ترازو(Libra) قرار دارد.
دانشمندان پیش از این سرنخ‌هایی را دیده بودند که سیارات می‌توانند در مدارهای قطبی اطراف ستارگان دوتایی وجود داشته باشند. به عنوان مثال، قرص‌های پیش سیاره‌ای تشکیل‌دهنده سیاره را در اطراف ستاره‌های دوقلو پیدا کردند. با این حال، این اولین شواهد محکم از چنین منظومه‌ای کاملاً شکل گرفته است.
توماس بایکرافت(Thomas Baycroft)، سرپرست تیم تحقیقاتی از دانشگاه بیرمنگام در بیانیه‌ای گفت: من به‌ویژه از اینکه در کشف شواهد معتبر دال بر وجود این پیکربندی مشارکت می‌کنم، هیجان‌زده هستم.

این منظومه حتی عجیب‌تر هم می‌شود، زیرا ستاره‌های میزبان این سیاره فراخورشیدی موسوم به «2M1510 (AB)» و «2M1510 C» کوتوله‌های قهوه‌ای هستند.
کوتوله‌های قهوه‌ای اجرام ستاره‌ای هستند که نام مستعار آنها «ستاره‌های شکست‌خورده» است، زیرا اگرچه از ابرهای در حال فروپاشی گاز و غبار مانند ستارگان استاندارد متولد شده‌اند، اما نمی‌توانند به اندازه کافی ماده جمع‌آوری کنند تا به جرم مورد نیاز برای شروع همجوشی هیدروژن به هلیوم در هسته‌هایشان (فرآیندی که یک ستاره را تعریف می‌کند) برسند.
حدود 75 درصد از ستارگان با جرم حدود 10 برابر خورشید به صورت دوتایی قرار دارند و حدود 50 درصد از ستارگان خورشیدمانند، یک شریک دارند.
کوتوله‌های قهوه‌ای با جرمی بین 0.075 تا 0.013 برابر خورشید (یا 75 تا 13 برابر مشتری) در شکل دوتایی بسیار نادر هستند.
علاوه بر این، چیزی که به عجیب بودن این منظومه می‌افزاید است که این تنها دومین جفت کوتوله قهوه‌ای در حال خورشیدگرفتگی است که تاکنون کشف شده است. این بدان معناست که یکی از کوتوله‌های قهوه‌ای، بر دیگری سایه می‌اندازد.
آمائوری ترایود(Amaury Triaud) از دانشگاه بیرمنگام می‌گوید: سیاره‌ای که نه فقط به دور یک منظومه دوتایی، بلکه به دور یک کوتوله قهوه‌ای دوتایی می‌چرخد ​​و همچنین در مدار قطبی آنها قرار دارد، بسیار باورنکردنی و هیجان انگیز است.

این تیم این سیاره قطبی عجیب و غریب را در حالی کشف کردند که تلاش می‌کردند مدار دو کوتوله قهوه‌ای در این منظومه را با استفاده از ابزار طیف‌نگار فرابنفش و بصری اِشِل(UVES) متصل به «تلسکوپ بسیار بزرگ»(VLT) که در رصدخانه پارانال قرار دارد، درک کنند.
این برنامه رصدی نشان داد که ستارگان شکست خورده تحت تأثیر گرانشی یک سیاره نامرئی هل داده شده و کشیده می‌شوند. این پویایی عجیب، محققان را به این نتیجه رساند که این جهان یک سیاره قطبی با مدار 90 درجه است.
بایکرافت می‌گوید: ما همه سناریوهای ممکن را بررسی کردیم و تنها سناریو سازگار با داده‌ها این است که سیاره‌ای در مدار قطبی این منظومه دوتایی قرار دارد.
ترایود نیز در پایان گفت: این کشف بسیار تصادفی بود، به این معنا که مشاهدات ما برای جستجوی چنین سیاره‌ای یا پیکربندی مداری جمع‌آوری نشده بود. به این ترتیب، شگفتی بزرگی است. به طور کلی، فکر می‌کنم این به ما ستاره‌شناسان و همچنین به عموم مردم نشان می‌دهد که در جهان شگفت‌انگیزی که ما در آن زندگی می‌کنیم، چه چیزهایی ممکن است.
تحقیقات این تیم در مجله Science Advances منتشر شده است.