بزرگنمايي:

نسیم گیلان - ایسنا /در سال‌های اخیر، اینترنت به بخش جدایی‌ناپذیری از زندگی روزمره تبدیل شده است. این فناوری امکان دسترسی سریع به اطلاعات، ارتباطات گسترده و فرصت‌های تفریحی بسیاری را فراهم کرده است. با این حال، استفاده بیش‌ازحد از اینترنت می‌تواند به وابستگی شدید و مشکلات مختلف روانی و اجتماعی منجر شود. در این میان، دانش‌آموزان به دلیل شرایط خاص سنی و تحصیلی، بیش از سایر گروه‌ها در معرض خطر اعتیاد به اینترنت قرار دارند.
امروزه دسترسی آسان به اینترنت و استفاده گسترده از آن، به‌ویژه در میان نوجوانان، باعث شده است که برخی از افراد به حدی به این فضا وابسته شوند که زندگی روزمره‌شان دچار اختلال شود. اعتیاد به اینترنت یکی از مشکلاتی است که می‌تواند بر سلامت روان، عملکرد تحصیلی و روابط اجتماعی نوجوانان تأثیر بگذارد. به‌ویژه پس از دوران کرونا، که بسیاری از فعالیت‌های آموزشی و اجتماعی به فضای مجازی منتقل شد، این پدیده در میان دانش‌آموزان و دانشجویان به‌شدت افزایش یافت. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که افرادی که بیش‌ازحد به اینترنت وابسته هستند، اغلب دچار مشکلاتی مانند افت تحصیلی، اضطراب، افسردگی و کاهش تعاملات اجتماعی می‌شوند.
با توجه به پیامدهای منفی اعتیاد به اینترنت، شناخت عوامل مؤثر بر این پدیده و روش‌های پیشگیری از آن اهمیت زیادی دارد. برخی پژوهشگران معتقدند که نحوه نگرش افراد به زمان و نوع روابط آن‌ها با دیگران می‌تواند در میزان وابستگی آن‌ها به اینترنت نقش داشته باشد. در واقع، نوع نگرش فرد به گذشته، حال و آینده که به آن «چشم‌انداز زمانی» گفته می‌شود، ممکن است بر رفتارهای او در فضای مجازی تأثیر بگذارد. همچنین، سبک‌های ارتباطی و احساسات افراد نسبت به خود و دیگران، می‌تواند در میزان استفاده آن‌ها از اینترنت مؤثر باشد.
زهره رافضی، استادیار روانشناسی بالینی دانشگاه علامه طباطبایی، به همراه یکی از همکاران خود، پژوهشی را در این زمینه انجام داده‌اند. آن‌ها در این مطالعه، به بررسی تأثیر چشم‌انداز زمانی و الگوهای روابط اجتماعی بر میزان وابستگی دانش‌آموزان به اینترنت پرداخته‌اند. هدف این پژوهش، درک بهتر از این موضوع بوده است که چگونه سبک‌های فکری و ارتباطی افراد می‌توانند زمینه‌ساز اعتیاد به اینترنت شوند.
برای انجام این پژوهش، محققان از 311 دانش‌آموز دختر مقطع متوسطه اول در تهران دعوت کردند تا در این مطالعه شرکت کنند. ابزارهای تحقیق شامل پرسشنامه‌های استاندارد ارزیابی میزان اعتیاد به اینترنت، چشم‌انداز زمانی و سبک‌های روابط اجتماعی بود. سپس، داده‌های به‌دست‌آمده با استفاده از روش‌های آماری بررسی شد تا مشخص شود که کدام‌یک از این عوامل بیشترین تأثیر را بر وابستگی به اینترنت دارند.
نتایج این تحقیق نشان دادند که برخی از انواع چشم‌اندازهای زمانی، مانند تمرکز بیش‌ازحد بر لذت‌های لحظه‌ای یا نگرش منفی نسبت به گذشته، می‌توانند احتمال اعتیاد به اینترنت را افزایش دهند. افرادی که بیشتر به لذت‌های کوتاه‌مدت توجه دارند و کمتر به آینده فکر می‌کنند، بیشتر در معرض استفاده افراطی از اینترنت قرار دارند. از سوی دیگر، کسانی که نگاه هدفمند و مثبت‌تری به آینده دارند، کمتر دچار وابستگی به اینترنت می‌شوند.
همچنین، مشخص شد که نوع روابط اجتماعی فرد نیز در این مسئله نقش دارد. دانش‌آموزانی که ویژگی‌هایی مانند خودمحوری و ناتوانی در برقراری روابط اجتماعی سالم دارند، بیشتر به استفاده افراطی از اینترنت گرایش پیدا می‌کنند. این موضوع نشان می‌دهد که اینترنت می‌تواند برای برخی افراد به‌عنوان جایگزینی برای روابط اجتماعی واقعی عمل کند، به‌ویژه برای کسانی که در تعاملات حضوری دچار مشکل هستند.
این یافته‌ها از جهات مختلف حائز اهمیت هستند. نخست، آن‌ها تأکید دارند که برای پیشگیری از اعتیاد به اینترنت، تنها نباید بر محدودیت‌های استفاده از فناوری تمرکز کرد، بلکه باید به ویژگی‌های روانی و اجتماعی افراد نیز توجه داشت. همچنین، آموزش مهارت‌های ارتباطی و تقویت نگاه مثبت به آینده، می‌تواند به کاهش وابستگی افراد به اینترنت کمک کند.
ازآنجایی‌که چشم‌انداز زمانی و سبک روابط اجتماعی تا حد زیادی قابل تغییر و آموزش هستند، می‌توان از این یافته‌ها برای طراحی برنامه‌های پیشگیری و درمان استفاده کرد.
نتایج این مطالعه در فصلنامه «پژوهش‌های روان‌شناسی اجتماعی» که تحت نظارت انجمن روان‌شناسی اجتماعی ایران منتشر می‌شود، به چاپ رسیده است. این تحقیق، گامی مهم در جهت درک بهتر از عوامل تأثیرگذار بر اعتیاد به اینترنت و راهکارهای پیشگیری از آن محسوب می‌شود.