نسیم گیلان - ایسنا /سال 2024 با پروازهای فضایی گوناگونی همراه بود که این گزارش به 10 مورد از جالب‌ترین آنها پرداخته است.
مورخان به سال 2024 به عنوان یک سال ویژه برای پروازهای فضایی نگاه خواهند کرد.
به نقل از اسپیس، سال 2024 با دستاوردها و پیشرفت‌های رکوردشکن بسیاری از اوج گرفتن موشک بزرگ شرکت «اسپیس‌ایکس»(SpaceX) در آسمان گرفته تا اولین پیاده‌روی فضایی با بودجه بخش خصوصی و پرتاب یک ماموریت پنج میلیارد دلاری برای بررسی یک قمر اقیانوسی پوشیده از یخ همراه بود که بشریت را بیشتر از پیش به کاوش در فضا نزدیک کرد.
در این گزارش به بررسی 10 پرواز فضایی در سال 2024 می‌پردازیم که نسبت به بقیه پروازها جالب‌تر بوده‌اند.

پرواز استارشیپ
اسپیس‌ایکس زمانی تاریخ‌ساز شد که اولین مرحله تقویت‌کننده «سوپر هوی»(Super Heavy) موشک 122 متری «استارشیپ»(Starship) خود را مستقیما در بالای محل پرتاب گرفت و امکان استفاده مجدد را به طور مؤثر در صنعت پروازهای فضایی افزایش داد.
این صید تاریخی در جریان پنجمین پرواز آزمایشی استارشیپ در 13 اکتبر اتفاق افتاد و راه رسیدن به آن طولانی بود. پس از دو پرواز آزمایشی در سال 2023 که هر دو به انفجار ختم شدند، قوی‌ترین موشک جهان در این پرواز برای اولین بار به سرعت مداری رسید.

فرودهای پیشگام روی ماه
در سالی که گذشت، شاهد دو فرود تاریخ‌ساز روی ماه بودیم. در 15 فوریه، فرودگر شش‌ضلعی استوانه‌شکل «اُدیسه»(Odysseus) شرکت «اینتوئیتیو ماشینز»(Intuitive Machines) با موشک «فالکون 9»(Falcon 9) شرکت اسپیس‌ایکس از مرکز فضایی کندی ناسا در فلوریدا پرتاب شد.
در غروب 22 فوریه، فرودگر رباتیک در نزدیکی قطب جنوب ماه فرود آمد و به اولین فرودگر آمریکا تبدیل شد که از زمان ماموریت «آپولو 17»(Apollo 17) در سال 1972 روی ماه فرود آمده است. همچنین، اُدیسه اولین فرودگر خصوصی بود که تا به حال به چنین موفقیتی دست یافت. 12 محموله از ناسا و شرکت‌های تجاری نیز در آن وجود داشتند که برای طیف گسترده‌ای از وظایف روی سطح ماه طراحی شده بودند.
همچنین در 19 ژانویه، ژاپن به پنجمین کشوری تبدیل شد که به ماه رسید. کاوشگر رباتیک «فرودگر هوشمند بررسی ماه»(SLIM) در فاصله 100 متری از محل برنامه‌ریزی‌شده توسط «آژانس اکتشافات هوافضای ژاپن»(JAXA) فرود آمد. فرود دقیق SLIM با نام مستعار «تک‌تیرانداز ماه» یک دستاورد مهم برای یک کاوشگر قمری بود.

به رغم دقت SLIM، فرودگر قمری به دلیل خرابی موتور خود وارونه فرود آمد. این موضوع به ایجاد مشکل برای پنل‌های خورشیدی کاوشگر منجر شد که نمی‌توانستند در ساعات پس از فرود به SLIM انرژی بدهند زیرا در سایه بودند. اگرچه فرودگر برای دوره‌هایی به خواب زمستانی فرو می‌رفت اما آژانس اکتشافات هوافضای ژاپن تا آوریل توانست با آن تماس برقرار کند و سرانجام در ماه اوت اعلام کرد که SLIM مرده است.

پرتاب استارلاینر
پس از تأخیرها و پرتاب‌های به‌ تعویق‌ افتاده، کپسول «استارلاینر»(Starliner) شرکت «بوئینگ»(Boeing) که به عنوان تاکسی فضایی ناسا طراحی شده بود، در روز پنجم ژوئن از پایگاه نیروی فضایی کیپ کاناورال پرتاب شد. این اولین باری بود که انسان‌ها از زمان مأموریت «مرکوری-اطلس 9»(Mercury-Atlas 9) در سال 1963 به فضا رفتند.
کپسول استارلاینر با فضانوردان کهنه‌کار ناسا «بری بوچ ویلمور»(Barry Butch Wilmore) و «سونیتا ویلیامز»(Sunita Williams) که هر دو از خلبانان آزمایشی سابق نیروی دریایی آمریکا هستند، پرتاب شد. این اولین باری بود که فضانوردان با موشک «اطلس 5»(Atlas V) پرتاب شدند.
پس از یک تلاش ناموفق برای اتصال، استارلاینر خود را به ایستگاه فضایی بین‌المللی رساند تا ویلمور و ویلیامز را به آنجا برساند که قرار بود حدود یک هفته در آنجا بمانند و آزمایش‌های خود را انجام دهند اما استارلاینر با مشکلاتی در رانشگرهای خود و مشکل نشت هلیوم پس از رسیدن به مدار روبه‌رو شد.
ناسا و بوئینگ مدت زمان اقامت کپسول را در ایستگاه فضایی بین‌المللی برای بررسی مشکل رانشگر تمدید کردند. در نهایت، ناسا تصمیم گرفت که ویلیامز و ویلمور را به استارلاینر بازنگرداند و آن را بسیار خطرناک تلقی کرد. بنابراین، در روز هفتم سپتامبر، استارلاینر بدون فضانوردان خود به زمین بازگشت و آنها هنوز در ایستگاه فضایی بین‌المللی هستند.
اکنون ویلیامز و ویلمور قرار است در مارس 2025 با کپسول «دراگون»(Dragon) شرکت اسپیس‌ایکس که ماموریت «کرو-10»(Crew-10) این شرکت را انجام خواهد داد، به زمین بازگردند.

آوردن نمونه‌های ماه به زمین
ماموریت رباتیک «چانگ ای 6»(Chang"e 6) چین برای اولین بار در سال جاری، نمونه‌هایی را از سمت دور ماه به زمین آورد. چانگ ای 6 در روز سوم مه از مرکز پرتاب فضایی «ونچانگ»(Wenchang) در ساحل استان هاینان واقع در جنوب چین پرتاب شد. کاوشگر قمری چانگ ای 6 که از چهار بخش شامل یک مدارگرد قمری، یک فرودگر، یک صعودکننده و یک ماژول بازگشت به زمین تشکیل شده بود، با یک موشک «لانگ مارچ 5»(Long March 5) به مدار رفت.
در روز اول ژوئن، فرودگر چانگ ای 6 در حفره جنوبی «دهانه آپولو»(Apollo Crater) فرود آمد تا آنجا را حفاری و نمونه‌های منحصربه‌فرد را جمع‌آوری کند. نمونه‌ها به صعودکننده منتقل شدند. مرحله بعدی، انتقال نمونه‌ها از صعود کننده به ماژول بازگشت بود. قرار ملاقات، موفقیت‌آمیز بود و این دو فضاپیما در روز ششم ژوئن به یکدیگر متصل شدند، نمونه‌ها را منتقل کردند و سپس دوباره از هم جدا شدند.
ماژول حاوی دو کیلوگرم نمونه ماه در روز 25 ژوئن با چتر نجات در علفزارهای مغولستان فرود آمد. پس از اینکه دانشمندان بررسی اولیه را روی نمونه‌ها انجام دادند، دریافتند که آنها چگالی کمتری را در مقایسه با سایر نمونه‌های ماه دارند. تجزیه و تحلیل بیشتر می‌تواند برای درک بیشتر درباره منشاء و تکامل ماه مهم باشد.

ماموریت پولاریس داون
اسپیس‌ایکس با ماموریت «پولاریس داون»(Polaris Dawn) که با اولین پیاده‌روی فضایی خصوصی همراه بود، تاریخ‌ساز شد. این ماموریت تحت حمایت «جرد ایزاکمن»(Jared Isaacman) میلیاردر آمریکایی، در ابتدا برای پرتاب در 26 اوت برنامه‌ریزی شده بود اما به منظور گذراندن بررسی‌های بیشتر پیش از پرواز به تعویق افتاد و سپس به دلیل شرایط نامساعد پرتاب دوباره با تاخیر همراه شد.
پولاریس داون نهایتا در روز 10 سپتامبر با کپسول دراگون و موشک فالکون 9 پرتاب شد تا به مداری بیضوی دور زمین برسد. این ماموریت، آزمایش‌های علمی و مهندسی را از جمله آزمایش اینترنت در فضا را از طریق ارتباط با شبکه استارلینک اسپیس‌ایکس تکمیل کرد. در روز 15 سپتامبر، کپسول دراگون به همراه سرنشینان خود به سلامت در سواحل فلوریدا فرود آمد.

ماموریت اروپا کلیپر
ماموریت مورد انتظار «اروپا کلیپر»(Europa Clipper) ناسا به قمر یخی «اروپا» سیاره مشتری در 14 اکتبر با موشک «فالکون هوی»(Falcon Heavy) شرکت اسپیس‌ایکس از مرکز فضایی کندی در فلوریدا پرتاب شد. این ماموریت پنج میلیارد دلاری نشان‌دهنده سال‌ها کار و جاه‌طلبی برای کشف این موضوع است که آیا سمت دور ماه می‌تواند از حیات پشتیبانی کند یا خیر.
دانشمندان معتقدند که یک اقیانوس مایع از آب شور زیر سطح یخی قمر اروپا قرار دارد. اروپا کلیپر یکی از پیچیده‌ترین فضاپیماهای ساخته‌شده تا به امروز است و اولین فضاپیمایی به شمار می‌رود که قابلیت سکونت را در یک جهان اقیانوسی بررسی می‌کند. اروپا کلیپر پس از بهره‌مندی از گرانش مریخ و زمین و طی کردن مسافت 2.9 میلیارد کیلومتر در سال 2030 به مقصد خواهد رسید.

خداحافظی بالگرد مریخی نبوغ
بالگرد رباتیک «نبوغ»(Ingenuity) با مریخ‌نورد «استقامت»(Perseverance) ناسا در فوریه 2021 روی مریخ فرود آمد و وظیفه آن انجام دادن پنج پرواز نمایشگر فناوری در سیاره سرخ بود. پس از هفتاد و دو پرواز، ناسا سرانجام در 16 آوریل سال جاری با بالگرد مریخی خود خداحافظی کرد زیرا روتورهای آن هنگام فرود روی زمین ناهموار مریخ آسیب دیدند.
این بالگرد 1.8 کیلوگرمی اولین هواگردی بود که بر فراز سیاره سرخ پرواز کرد و با توجه به جو نازک مریخ، این شاهکار کمی نیست. پس از این که مشخص شد نبوغ برای پنج پرواز دیگر دوام خواهد آورد و ماموریت آن تمدید شد، این بالگرد به عنوان پیشاهنگ مریخ‌نورد استقامت شروع به خدمت کرد.
نبوغ ثابت کرد که پهپادها می‌توانند در اتمسفر مریخ پرواز کنند و راه را برای هواپیماهای احتمالی آینده در مریخ هموار سازند. اگرچه نبوغ دیگر در آسمان مریخ نیست اما حسگرهای باتری اویونیک آن همچنان فعال هستند. گروه ماموریت در روز 11 دسامبر گفتند که نبوغ می‌تواند با ثبت تله‌متری و گرفتن عکس، زندگی دوم خود را به عنوان ایستگاه هواشناسی داشته باشد.

موشک ولکان قنطورس
در سال 2024 شاهد دو پرتاب موشک جدید «ولکان قنطورس»(Vulcan Centaur) متعلق به شرکت «ائتلاف پرتاب و راه‌اندازی»(ULA) بودیم که به دو موتور مرحله اول «BE-4» ساخت شرکت «بلو اوریجین»(Blue Origin) مجهز شده بود.
ولکان قنطورس با هدف جایگزینی موشک‌های قدیمی‌تر «اطلس» و «دلتا»، اولین پرواز خود را در روز هشتم ژانویه از پایگاه نیروی فضایی کیپ کاناورال انجام داد. این موشک، فرودگر قمری رباتیک «پرگرین»(Peregrine) را حمل می‌کرد که توسط شرکت «استروبیوتیک تکنولوژی»(Astrobotic Technology) ساخته شده بود.
اگرچه پرتاب بدون مشکل انجام گرفت اما پرگرین به دلیل معیوب بودن دریچه کنترل فشار هلیوم با مشکل روبه‌رو شد و هرگز به ماه نرسید. این فرودگر قمری برای بیش از یک هفته در فضا سرگردان بود تا اینکه برای تخریب کنترل‌شده در جو زمین هدایت شد.
دومین پرتاب ولکان قنطورس که در روز چهارم اکتبر انجام شد، بدون مشتری بود. کمی بیش از 30 ثانیه پس از بلند شدن موشک، نازل یکی از تقویت‌کننده‌های آن خراب شد و پیش از اینکه موتورهای اصلی بتوانند مسیر را اصلاح کنند و موشک با موفقیت پرواز خود را به پایان برساند، به انحراف موشک انجامید.
ولکان قنطورس در مرحله بعد، اولین ماموریت امنیت ملی خود را برای نیروی فضایی آمریکا انجام دهد که در حال حاضر برای اوایل سال 2025 برنامه‌ریزی شده است.

توقف ماموریت وایپر
ماموریت «وایپر»(VIPER) ناسا قرار بود با نمایش کارهایی که هوش مصنوعی در فضا انجام می‌دهد، سطح اکتشافات ماه را بالا ببرد. برنامه ماموریت این بود که وایپر رباتیک در جنوب ماه فرود بیاید تا به دنبال آب و منابع دیگر برای حمایت از فضانوردان ماموریت‌های «آرتمیس»(Artemis) ناسا باشد.
وقتی ناسا در روز 17 ژوئیه تصمیم خود را مبنی بر لغو ماموریت وایپر اعلام کرد، به دنیای علم شوک وارد شد. پس از صرف حدود 450 میلیون دلار برای این برنامه، ناسا تصمیم گرفت تا آن را متوقف کند. ناسا انتظار داشت با توقف پروژه بتواند در هزینه‌ توسعه که 84 میلیون دلار بود، صرفه‌جویی کند.

شکستن رکورد بیشترین زمان حضور در فضا
فضانوردان شوروی سابق و روسیه مدت زیادی را در فضا سپری کرده‌اند و پنج جایگاه برتر را در فهرست بیشترین زمان حضور در فضا به خود اختصاص داده‌اند. در سال 2024 «اولگ کونوننکو»(Oleg Kononenko) 60 ساله با گذراندن 1111 روز در فضا، رکورد را شکست و بیشترین زمان سپری‌شده در بیرون از زمین توسط یک انسان را در تاریخ به نام خود ثبت کرد.