نسیم گیلان - مهر /با اعلام برندگان نوبل پزشکی، فیزیک و شیمی به نظر می رسد برنده اصلی جوایز علمی نوبل 2024 «هوش مصنوعی» باشد زیرا 5 تن از دریافت کنندگان این جایزه در حوزه مذکور فعالیت داشته اند.
روزهایی که گذشت، برای جامعه علمی جهانی اهمیتی خاص داشت. طی این روزها برندگان جوایز نوبل در 3 رشته پزشکی، فیزیک و شیمی اعلام شدند. این برندگان عمر خود را صرف بهبود زندگی انسان و اکتشافاتی کرده اند که معنای جدید برای کوچکترین ذرات حیات تعریف می کند.
اما آنچه در نوبل امسال توجهات را به خود جلب کرد، تعلق گرفتن جوایز نوبل فیزیک و شیمی به تحقیقاتی در حوزه هوش مصنوعی بود، به طوریکه حتی پدرخوانده هوش مصنوعی نیز امسال یکی از برندگان نوبل بود. به نظر می رسد همانطور که کارشناسان از سال های قبل پیش بینی می کردند، اکنون عصر شکوفایی هوش مصنوعی فرارسیده است. البته از سوی دیگر این جوایز نشان می دهد کاربردهای هوش مصنوعی بسیار فراتر از گجت های جذاب و ویژگی هایی است که موبایل ها را به اسباب بازی هایی هوشمند تبدیل می کند.
این فناوری که به نظر می رسد از دهه 1980 میلادی درحال توسعه بوده، اکنون به مرحله شکوفایی رسیده و ریزترین ساختارهای علمی را نیز دگرگون کرده است. آنچه در زیر می خوانید شرحی از تحقیقات و البته پژوهشگرانی است که زندگی و چرخه حیات را متحول کرده اند.
ریز ساختار آر ان ای برنده نوبل پزشکی
در 2024 میلادی 2 محقق برای پژوهش درباره میکرو آر ان ای برنده نوبل پزشکی شدند. کمیته نوبل «ویکتور امبروز» و «گری رووکن» را به عنوان برندگان جایزه نوبل پزشکی 2024 میلادی معرفی کرد.
ویکتور امبروز متولد 1953 میلادی (70 ساله) در همپشایر و زیست شناس آمریکایی است که برای کشف میکرو آر ان ای (miRNA) مشهور است. او پروفسور دانشکده پزشکی دانشگاه ماساچوست است.

گری بروس رووکن متولد 1952 میلادی در برکلی کالیفرنیا است. وی یک زیست شناس مولکولی در بیمارستان جنرال ماساچوست و پروفسور ژنتیک در دانشکده پزشکی هاروارد واقع در بوستون آمریکا است. miRNA دسته جدیدی از مولکول های ریز آر ان ای هستند که نقشی مهم در تنظیم ژن ها دارند. کشف انقلابی این دو محقق در کرم کوچک C,elegans اصول کاملا نوینی در تنظیم ژن ها آشکار کرد. تحقیقات آنها برای ارگانیسم های چند سلولی از جمله انسان ها تاثیر مهمی دارد.
میکرو آر ان ای ها در شیوه تحول و عملکرد ارگانیسم ها نقش بسیار مهمی دارند.
هشدار برندگان نوبل درباره خطرات هوش مصنوعی
درهشتم اکتبر 2024 میلادی «جان هوپفیلد» و «جفری هینتون» برای تحقیقات در زمینه کاربرد یادگیری ماشینی (زیرمجموعه هوش مصنوعی) در شبکه های عصبی مصنوعی برنده نوبل فیزیک شدند.
هوپفیلد محقق 91 ساله آمریکایی ساختاری ابداع کرد که قادر به ذخیره و دوباره بازسازی اطلاعات بود. هینتون نیز روشی را اختراع کرد که به طور مستقل ویژگی هایی در داده ها کشف کند. این ابداع در شبکه های عصبی مصنوعی بزرگ اهمیت زیادی دارد.
جالب آنکه هوپفیلد سالمندترین برنده این جایزه در سال جاری میلادی است.

از سوی دیگر جفری هینتون انگلیسی کانادایی محقق رایانه و روانشناس شناختی است. او که لقب پدرخوانده هوش مصنوعی را دارد از 2013 تا 2023 میلادی در گوگل فعالیت می کرد اما به دلیل نگرانی هایی درباره خطرات این فناوری نوین از شغل خود در این غول فناوری استعفا داد.
هوپفیلد در مصاحبه ای بعد از اعلام نامش به عنوان برنده نوبل فیزیک گفت: پیشرفت های اخیر هوش مصنوعی بسیار نگران کننده هستند. همچنین او هشدار داد در صورت کنترل نکردن این پیشرفتها، فاجعه ای رخ خواهد داد.
او در یک سخنرانی ویدئویی گفت: مردم عادت کرده اند فناوری هایی داشته باشد که به تنهایی خوب یا بد نیستند، بلکه قابلیت هایی در هر دو جهت دارند. به عنوان یک فیزیکدان من بسیار نگران فناوری هستم که هیچ کنترلی روی آن نیست؛ این امر در واقع چیزی است که به اندازه کافی نمی توانم آن را درک کنم تا بتوانم مرزهای این فناوری را بفهمم. هوش مصنوعی نیز همین سوال را به وجود می آورد. به گفته او با وجود آنکه به نظر می رسد سیستم های هوش مصنوعی خارق العاده هستند، درک درستی از شیوه عملکرد آنها وجود ندارد و همین امر بسیار نگران کننده است.
هوپفیلد در ادامه افزود: به همین دلیل است که من و جفری هینتون از حامیان پرو پاقرص ادراک این حوزه هستیم که در آینده به توسعه قابلیت هایی منجر می شود که ورای تصورات فعلی خواهد بود.
هوش مصنوعی نوبل شیمی را هم از آن خود کرد
جالب آنکه برندگان نوبل شیمی امسال نیز به نوعی در حوزه هوش مصنوعی فعالیت داشتند. نیمی از این جایزه به دیوید بیکر محقق 48 ساله آمریکایی تعلق گرفت. بیکر در دانشگاه واشنگتن آمریکا فعالیت می کند و برای تحقیق درباره طراحی رایانشی پروتئین برنده این جایزه شده است.
دیوید بیکر بیوشیمیست و زیست شناس رایانشی آمریکایی در سال 1962 میلادی در آمریکا متولد شده و پروفسور بیوشیمی است. برنامه های هوش مصنوعی که بیکر و همکارانش توسعه داده اند به طور کل مشکلات پیش بینی ساختار پروتئین را حل کرد. وی در سال 2022 میلادی برنده جایزه وایلی نیز شده بود.

نیم دیگر جایزه نوبل شیمی به طور مشترک به دمیس حسابیس و جان جامپر محققان دیپ مایند گوگل در انگیس برای پیش بینی ساختار پروتئین تعلق گرفت.
دمیس حسابیس یک محقق رایانش انگلیسی 48 ساله است. او پیش از این برنامه نویس و طراح بازی های رایانشی هوش مصنوعی بود. او هم اکنون مدیر اجرایی و یکی از بنیانگذاران دیپ مایند و همچنین Isomorphic Labs است. علاوه بر آن او مشاور هوش مصنوعی دولت انگیس نیز است.
جان مایکل جامپر یک محقق ارشد تحقیقاتی آمریکایی در دیپ مایند تکنولوژی است. او همکارانش «آلفا فولد» یک مدل هوش مصنوعی ابداع کردند که ساختار پروتئین را از توالی آمینواسید با دقت بالا پیش بینی می کند. او قبلا ادعا کرده بود تیم آلفا فولد تصمیم دارد 100 میلیون ساختار پروتئین را منتشر کند. وی در دانشگاه شیکاگو تحصیل کرده است.
به نوشته خبرگزاری ای اف پی، جامپر که متولد 1985 میلادی است، جوانترین برنده نوبل امسال است و از قبل برای تحقیقاتی روی مدل آلفا فولد به عنوان یکی از کاندیداهای دریاف این جایزه به حساب می آمد. او در سال 2023 میلادی برنده جایزه لاسکار نیز شده بود.
شرکت دیپ مایند در پستی در ایکس به هر دو محقق تبریک گفت و نوشت: این دستاوردی بزرگ برای هوش مصنوعی، زیست شناسی رایانشی و علم است.
بیکر در مصاحبه ای گفت: درباره تمام شیوه هایی که طراحی پروتئین می تواند جهان را به مکان بهتری تبدیل کند از جمله بهداشت، پزشکی، فناوری و حفظ محیط زیست هیجان زده هستیم.
وی در این باره افزود: روش های هوش مصنوعی جدید ما بسیار قدرتمندتر از مدل های علمی سنتی است.